VINACHEM

Trong các con vật biểu trưng cho 12 con giáp thì hầu hết thuộc loại động vật có vú (9 con), 2 con thuộc loại bò sát (rồng và rắn) và chỉ một con duy nhất thuộc loại chim, đó là con gà. Gà cũng là con vật duy nhất trong 12 con giáp có hai chân, trong khi đa số các con thú khác đều có 4 chân hoặc không chân nào như rắn. Vì vậy chắc hẳn gà là con vật đặc biệt nhất trong 12 con giáp, vậy gà xuất xứ từ đâu và nó có những điểm gì đặc biệt?

Nguồn gốc xuất xứ

Gà là loài vật đã cùng hiện diện với loài người trên Trái Đất từ nhiều thiên niên kỷ. Tương tự như những loài vật còn in đậm dấu ấn tình cảm trong đời sống con người, được loài người thuần hoá rất sớm như chó, mèo, trâu, bò, lừa, ngựa,… ta cũng thấy rất nhiều hình ảnh thật dễ thương của con gà trong thơ, văn, nhạc, họa của hầu hết các dân tộc trên thế giới.

Trong tự nhiên học, gà được xếp vào loại chim (điểu), thuộc lớp động vật có xương sống và đẻ trứng. Qua những mẫu xương hoá thạch người ta tìm được thì gà có mặt trên Trái Đất từ rất lâu, khoảng 100 triệu năm về trước, trước cả các loại động vật có vú, cũng tức là trước loài người rất lâu. Thủy tổ của gà là chim và chim là biến thể của loài bò sát để thích nghi với môi trường sống. Những loại bò sát như kỳ đà, cá sấu vì khả năng sinh tồn phải bon chen phóng nhảy từ nơi này sang nơi khác nên hai chân trước nhỏ đi, dần dần mọc lông biến thành cặp cánh. Trước khi về sống chung với loài người để thành gia cầm thì gà xuất thân từ nơi rừng sâu núi thẳm mà ta quen gọi là gà rừng.

Năm 2013, khi tìm thấy hóa thạch của loài khủng long edmontosaurus, các nhà khoa học đã phát hiện loài khủng long này có phần mô mềm trên đỉnh đầu giống như mào gà trống và có mỏ giống loài chim, từ đó họ kết luận loài khủng long mỏ vịt có thể là tổ tiên của loài gà.

Nhìn chung các nhà nghiên cứu về gà cho rằng giống gà được phát hiện sớm nhất ở ấn Độ, Trung Hoa và Đông Nam á. Cũng chính ở những nơi này gà đã được đem về nuôi như gia cầm khoảng 2 ngàn năm trước Công nguyên. ở Ai Cập và quanh vùng Địa Trung Hải, gà cũng đã xuất hiện từ lâu đời, bằng chứng là trong ngôi mộ của vua Ai Cập Tutankhamen (khoảng 1350 năm trước CN) hãy còn những bức hình vẽ gà trống.

Gà trống được người xưa xem là biểu tượng cho lòng can đảm, ý chí tự hào, không khuất phục trước bạo lực. Gà mái với đàn con biểu tượng cho tình mẫu tử bao la, một mái gia đình đầm ấm gà mái được xem là đem lại phúc lợi.

Ba giống Brahma, Cochin, và Langshan là những nòi gà châu á quan trọng nhất. Từ thế kỷ thứ mười lăm những giống gà châu á đã phối giống khá nhiều với những giống châu Âu.

Phân bố trên thế giới

Giống gà nuôi hiện nay có tên khoa học là Gallus Domesticus, thuộc họ Phasianidae, có lịch sử lâu dài hàng chục ngàn năm. Nhà bác học Charles Darwin, ông tổ của học thuyết tiến hoá, khi quan sát con gà rừng màu đỏ ở Đông Nam á đã xác định nó là tổ tiên của những con gà trong sân gà ngày nay.

ở khắp những đảo rải rác trên Thái Bình Dương, nơi nào có người, nơi ấy có gà. Thuyền trưởng Cook người Anh trong các chuyến đi biển vòng quanh thế giới của mình đã ghi nhận “tiếng gù gù thú vị trong rừng cây, và tiếng gáy vang lừng trên những cây ăn trái.” ở đảo Tahiti phía nam Thái Bình Dương, những người thổ dân đã kể cho các thủy thủ của Cook là thần Taarva đã tạo ra người và gà cùng một lúc. ở Hawaii, du khách được nghe kể là, giữa trời nước bao la một con chim cực lớn đã xà xuống mặt nước, đẻ trứng, trứng nở thành đảo Hawaii.

Về sự hiện diện của giống gà ở châu Mỹ, các nhà nhân chủng học đã tranh cãi kịch liệt về việc gà đã có mặt trên châu lục này trước khi nhà thám hiểm Christoph Colombo đặt chân đến đó vào năm 1492 hay là do người Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha đem tới sau này, khi nhà thám hiểm Vicente Yánez Pinzón đi đến bờ biển phía đông Braxin vào năm 1500.

Khi người Tây Ban Nha đến chinh phục Mêhicô, thổ dân Incas đã rất quen thuộc với con gà; tên của hoàng đế Inca cuối cùng là Atahualpa - tên gọi con gà của người Quechua. Trong nhiều bộ lạc của thổ dân da đỏ ở Nam Mỹ, gà và trứng đã được dùng rộng rãi vào mục đích tôn giáo và nghi lễ.

Chúng ta cũng biết người Hy Lạp và La Mã cổ đã dùng gà vào việc tế tự. Điều này cũng đúng với các dân tộc sống ở châu á, đặc biệt ở Nam Trung Hoa và Đông Nam á. Việc thần hoá gà hiện vẫn còn lưu truyền trong nhiều bộ lạc ở Thái Lan và Cămpuchia. Với họ, gà trống là con vật linh thiêng, một “đồng thiếp” của các thần.

Những đồng tiền, triện ấn của Hy Lạp ở thế kỷ thứ 4 và 5 trước CN đôi khi có hình gà vì thuở ấy gà được dùng như đơn vị tiền tệ trong bán buôn, trao đổi.

Những người theo ấn Độ giáo chính thống nằm trong số hiếm hoi những người coi gà là những con vật kinh tởm mà có thể bắt nguồn từ hai lý do: những đối thủ của họ là người Hồi rất chuộng những con vật này, và thêm vào đó là nhiều nơi trên đất ấn, gà ăn cả phân người.

Cho đến nay gà được ghi nhận đã xuất hiện ở Trung Hoa từ đời nhà Thương (khoảng 1520-1030 trước CN) và là một trong những thực phẩm chính dùng trong nghệ thuật ẩm thực Trung Hoa. Trung Hoa cũng nổi tiếng là nơi mà kỹ thuật ấp trứng và nuôi gà từng đàn lớn đã đạt rất sớm đến mức tinh tế. Trứng sản xuất hàng loạt là một mặt hàng xuất khẩu của Trung Hoa từ nhiều thế kỷ trước CN, người Trung Hoa cũng đã hoàn thiện các phương pháp bảo quản, vận chuyển trước các nước khác rất lâu. ở những nước chịu ảnh hưởng của văn hoá Trung Hoa như Nhật Bản, Hàn Quốc, Việt Nam, Mãn Châu, Tây Tạng, gà và trứng đều là những nguồn thực phẩm quan trọng, đồng thời cũng được dùng nhiều trong cúng tế. ở ấn Độ và nhiều nước Trung Đông, gà và trứng là thực phẩm chủ yếu trong đời sống hàng ngày. Người Do Thái, theo kinh Talmud, mang một gà trống và một gà mái đến trước cô dâu, chú rể trong đám cưới, họ khấn ‘‘hãy sinh con đàn, cháu đống như gà’’.

Tuy nhiên ở một vài nơi vẫn còn tồn tại những thiên kiến đối với thịt và trứng gà. Nguồn gốc của việc tránh không ăn thịt và trứng gà ta thấy rải rác nơi một số bộ tộc ở nhiều nơi trên thế giới, như nơi người Walamo ở Ethiopia, người Uzinza ở Uganda, Hanzaga ở Burundi, người Azande ở Sudan (châu Phi), người Vedda ở Sri Lanka bắt nguồn ở niềm tin gà là một loài vật thiêng liêng, thứ đến là mối lo ngại về tình dục ở những xã hội mà nam giới đóng vai trò thống trị, đặc biệt đối với việc tin rằng phụ nữ ăn trứng có thể tăng cường mạnh mẽ khả năng khoái lạc của họ và do đó có ảnh hưởng xấu đến hạnh phúc gia đình.

Gà dáng dấp tuy bé nhỏ nhưng đóng góp cho nhân loại rất nhiều. Gà cung cấp nguồn thịt dồi dào hơn hết so với các gia súc khác. Hàng năm có khoảng 8 tỷ con gà hy sinh mạng sống để cung cấp thịt cho nhân loại cả thế giới. Theo thống kê, mỗi năm một người Mỹ ăn khoảng 15 kg thịt gà và 300 quả trứng. Thịt gà cung cấp nhiều chất đạm mà lại ít cholesterol nên người ta gọi là thịt trắng. Ngoài thịt và trứng, gà còn cung cấp cho chúng ta lông để làm chổi, độn gối, phân gà được dùng làm phân bón.

Trong những gia đình Việt Nam, vào những dịp giỗ chạp, ma chay, lễ tết chắc chắn không thể thiếu một đĩa gà cúng nguyên con được trưng bày cẩn thận trên bàn thờ gia tiên, hoặc những món gà hấp dẫn trên bàn, trên chiếu tiệc.

HV sưu tầm