VINACHEM

Nguồn cung quặng phốtphat

Những đánh giá khoa học gần đây cho thấy, Trái Đất của chúng ta có đủ trữ lượng quặng phốtphat để đáp ứng nhu cầu hiện tại.

Theo TS Pedro Sachez, giám đốc Trung tâm Nông nghiệp và An ninh lương thực tại Viện Trái Đất thuộc Đại học Côlômbia (Mỹ), trong 50 năm qua đã thường xuyên có những cảnh báo cho rằng nhân loại sẽ cạn kiệt nguồn quặng phốtphat, nhưng thực tế là những khẳng định như vậy chưa bao giờ trở thành sự thực. Hiện nay, những dự báo đáng tin cậy nhất cho thấy con người có đủ trữ lượng quặng phốtphat để sử dụng trong 300 đến 400 năm nữa.

Mặc dù vậy nguồn cung quặng phốtphat không phải lúc nào cũng được bảo đảm chắc chắn và đây chính là rủi ro có thể dẫn đến những bất ổn cũng như dao động thất thường về giá cả trên thị trường phân lân quốc tế. Đó cũng là thực tế mà EU đã phải công nhận khi đưa bổ sung quặng phốtphat vào danh sách “Những nguyên liệu quan trọng”, hiện chỉ bao gồm 20 loại nguyên liệu hàng hóa trên toàn cầu.

Một bản phân tích mới công bố của Đại học Tổng hợp Yale (Mỹ) khẳng định: “Thế giới sẽ không bị cạn kiệt nguồn cung quặng phốtphat”. Nhưng đồng thời các tác giả của bản phân tích này cũng cảnh báo: “Nhu cầu về các sản phẩm phốtphat đang ngày càng tăng, trong khi đó phần lớn các nguồn trữ lượng tốt nhất đã được khai thác hết, những mỏ quặng phốtphat còn lại chỉ nằm ở một số ít quốc gia”.

Nhà khoa học Dana Cordell - người đứng đầu nhóm nghiên cứu về phốtpho toàn cầu tại Đại học Linkoping (Thụy Điển) - cho rằng nhân loại có thể sẽ đạt đỉnh sản lượng phốtphat vào khoảng năm 2030. Nhà nghiên cứu này đưa ra một kết luận chính xác nhưng đáng lo ngại: “Tương tự như các hàng hóa quan trọng khác, khi các nguồn trữ lượng quan trọng trở nên cạn kiệt thì giá các sản phẩm phốtphat sẽ bắt đầu dao động một cách đáng báo động. Trong khi đó, chúng ta không có nguồn trữ lượng phốtphat mới nào. Nhưng con người vẫn bắt buộc phải tiếp tục khai thác và sử dụng loại quặng này, nếu không thì thế giới sẽ rơi vào tình cảnh khan hiếm lương thực thực phẩm và thiếu ăn”.

Với tình hình nguồn cung quặng phốtphat như vậy, câu hỏi đang được đặt ra ngày nay là giá của những sản phẩm phốtphat sẽ hướng về đâu.

Các chuyên gia tại Viện Trái Đất nói trên đã đưa ra một bản báo cáo mới về thị trường quặng phốtphat, trong đó họ kết luận rằng hiện nay nhiều thách thức lớn đang được đặt ra trước các công ty chế biến và sản xuất các hợp chất phốtphat. Trong đó có những vấn đề như chất lượng ngày càng giảm của nguồn cung quặng phốtphat, sự gia tăng không ngừng của dân số toàn cầu, nhu cầu tiêu thụ thịt và các sản phẩm sữa liên tục tăng, tình trạng hao hụt, thất thoát trong chuỗi sản xuất thực phẩm, các công nghệ sản xuất mới, khả năng phát hiện các mỏ quặng phốtphat mới, khả năng cải thiện hiệu quả của sản xuất nông nghiệp và vấn đề tái chế các hợp chất phốtphat.

Hơn nữa, quá trình biến đổi khí hậu đang diễn ra ngày nay ảnh hưởng không nhỏ đến nhu cầu các hợp chất phốtphat, vì sản xuất nông nghiệp sẽ phải chịu những tác động lớn nhất khi các mô hình thời tiết thay đổi.

Đối với ngành sản xuất các hợp chất phốtphat hiện nay, phần lớn các chuyên gia cho rằng chất lượng và khả năng tiếp cận các mỏ quặng phốtphat còn lại đang giảm đi, chi phí khai thác, chế biến, lưu kho và vận chuyển không ngừng tăng.

Chi phí vận chuyển

Nhiều nhà phân tích thị trường cho rằng chi phí vận chuyển chính là điểm xoay quan trọng đối với thị trường quặng phốtphat. Giá dầu mỏ dao động bất thường cùng với nguồn cung quặng phốtphat không ổn định có thể dẫn đến những chấn động lớn trên thị trường phân lân và các sản phẩm thức ăn gia súc, tương tự như đợt tăng giá mạnh trong năm 2008.

Vấn đề vận chuyển quặng phốtphat đã được nhiều nước công nhận là một yếu tố quan trọng đối với thị trường phốtphat cho thức ăn gia súc. Trong một bản báo cáo mới đây, Quốc hội Anh đã đánh giá: “Năm 2008 giá quặng phốtphat đã tăng 800% trong vòng 1 năm. Tuy giá đã giảm mạnh vào cuối năm đó, nhưng sau đó cũng không trở về các mức như trước đây. Nguyên nhân khiến cho giá quặng phốtphat tăng mạnh vào năm 2008 là sự kết hợp của một số yếu tố, trong đó có sự tăng mạnh của giá dầu mỏ khiến cho chi phí vận chuyển và chế biến quặng phốtphat tăng cao”.

Để tránh những thách thức về chi phí vận chuyển quặng phốtphat và các sản phẩm nông hóa trên thế giới, nhiều nhà sản xuất phân bón và thức ăn gia súc đã tìm kiếm cơ hội phát triển ở những thị trường mới nổi. Ví dụ kinh điển là Trung Quốc, nơi vừa có tài nguyên quặng phốtphat vừa có thị trường lớn với dân số ngày càng tăng và nhu cầu tiêu thụ thịt đã trở nên quen thuộc trong đời sống hàng ngày của người dân.

Yếu tố Trung Quốc

Các hợp chất phốtphat đang đóng vai trò chiến lược ngày càng tăng trong việc cung cấp thức ăn gia súc và các chất dinh dưỡng cây trồng, đặc biệt là ở Trung Quốc và các thị trường mới nổi khác, nơi mà tiêu thụ thịt đang đi theo xu hướng tăng nhờ tăng trưởng kinh tế và nhu cầu của tầng lớp trung lưu.

Nhu cầu gia tăng đã trở thành yếu tố thuận lợi hỗ trợ sự phát triển của ngành sản xuất các hợp chất phốtphat tại Trung Quốc. Nhưng tình hình có vẻ như lý tưởng này cũng có những mặt trái của nó: Thị trường phốtphat Trung Quốc đã trở thành địa điểm cạnh tranh quyết liệt của nhiều công ty trong ngành, với những công ty lớn như Lomon, Chanhen, SinoChem,.. tìm cách giành giật thị phần. Nhiều công ty trước đây hy vọng sẽ mở rộng sản xuất thì nay đang phải vất vả vật lộn để duy trì các cơ sở hiện tại. Ngày nay, nhìn chung người ta đều biết rằng thị trường phốtphat Trung Quốc đã trở nên dư thừa công suất.

Hơn nữa, cũng có một rủi ro khác là chính phủ Trung Quốc có thể hạn chế ngành chế biến quặng phốtphat bằng những biện pháp khác nhau. Một ví dụ điển hình của những biện pháp như vậy là khi chính phủ áp thuế xuất khẩu 135% đối với phân bón nhằm mục đích bảo vệ thị trường nội địa. Động thái này đã ảnh hưởng đến thị trường toàn cầu, hỗ trợ cho bước nhảy vọt của giá quặng phốtphat trong năm 2008. Nhưng một số nhà sản xuất monocanxi phốtphat tại Trung Quốc đã hy vọng gia tăng xuất khẩu và phải chịu thiệt hại nặng trước những hành động can thiệp như vậy của chính phủ, nay họ sẽ phải tìm kiếm cơ hội ở những nền kinh tế ổn định hơn để có thể mở rộng sản xuất.

Trong bối cảnh hầu hết các bên tham gia thị trường hàng hóa đều cho rằng giá các hợp chất phốtphat sẽ tiếp tục duy trì ở mức thấp trong thời gian tới, không có gì lạ là nhiều nhà

sản xuất phốtphat tại Trung Quốc đã phải xem xét cắt giảm công suất của các nhà máy hoặc quay lại tập trung phục vụ thị trường nông nghiệp nội địa được dự báo sẽ tăng trưởng tốt.

Triển vọng thị trường

Trên thế giới, giá phân lân và phân kali thấp đã buộc nhiều nhà sản xuất hàng đầu như Công ty Mosaic phải tiến hành cắt giảm sản lượng trong thời gian qua.

Tuy nhiên, ít nhất một nhà sản xuất phân bón và thức ăn gia súc vẫn tiếp tục hy vọng về triển vọng đi lên của thị trường, đó là Công ty Phosagro. Giám đốc điều hành của Công ty này cho rằng trong thời gian tới các nhà máy hoạt động kém hiệu quả của Trung Quốc sẽ phải đóng cửa, dẫn đến tình trạng thiếu hụt nguồn cung, vì vậy các công ty lớn tại đó sẽ phải chuyển một phần sản lượng vào thị trường nội địa. Trong bối cảnh đó, Công ty Phosagro dự định sẽ tăng sản lượng ở mức 5-10%/năm trong thời gian sau năm 2017.

Quan điểm của Công ty Phosagro đối lập với quan điểm của phần lớn các công ty khác cho rằng thị trường đang thu hẹp lại.

Có thể nói, ngành sản xuất các hợp chất phốtphat đang đứng ở ngã ba đường. Trong khi một số công ty lớn cắt giảm sản lượng và giá phân bón cũng như nguyên liệu sản xuất thức ăn gia súc trên thị trường hàng hóa tiếp tục giảm thì Công ty Phosagro, một trong những nhà sản xuất các sản phẩm nông hóa lớn nhất thế giới, đang có kế hoạch phát triển và mở rộng sản xuất. Những kế hoạch này dựa trên niềm tin là giá đicanxi và monocanxi phốtphat sẽ tăng.

Chỉ có thời gian mới cho biết thị trường có thật sự hồi phục hay không. Nhưng với xu hướng tiêu thụ lương thực thực phẩm chắc chắn sẽ gia tăng và nguồn cung quặng phốtphat nhìn chung có triển vọng ổn định trong tương lai gần, chúng ta có thể hy vọng ngành sản xuất chế biến quặng phốtphat cuối cùng sẽ quay trở lại con đường phát triển ổn định.

Thế Nghĩa

Tổng hợp 11/2017