VINACHEM

Từ năm 2016, Trung Quốc đã công bố một loạt các chính sách mới về bảo vệ môi trường. “Kế hoạch kiểm soát không khí tại 2+26 thành phố”, thuế môi trường và hạn ngạch phát thải, đó là những công cụ mạnh mà chính phủ Trung Quốc hiện đang triển khai áp dụng. Mục tiêu hàng đầu của những biện pháp này là giảm thiểu tác động của các ngành công nghiệp nặng và sản xuất phân bón đối với môi trường. Mục tiêu thứ hai là củng cố và làm cho ngành sản xuất phân bón có năng lực cạnh tranh cao hơn với mục đích cuối cùng là đạt cân bằng trong cung cầu phân bón nội địa.

Trong thời gian qua, những biện pháp nói trên đã ảnh hưởng đến ngành sản xuất phân bón của Trung Quốc như thế nào?

Thanh tra môi trường dẫn đến đóng cửa nhà máy

Trong thời gian từ tháng 1/2016 đến 9/2017, Chính phủ trung ương Trung Quốc đã thực hiện 4 đợt thanh tra môi trường. Khi các đợt thanh tra này được tiến hành, hầu hết tất cả các nhà sản xuất đều phải ngừng sản xuất, ít nhất là tạm thời. ở phần lớn các trường hợp, các nhà sản xuất đã quay trở lại hoạt động sau khi kết thúc cuộc thanh tra, nhưng trong một số trường hợp họ đã không thể khôi phục sản xuất do bị phát hiện các vấn đề về phát thải, đòi hỏi phải tiến hành điều chỉnh.

Tác động của những đợt thanh tra như trên có thể thấy rõ qua các dữ liệu sản lượng đã công bố trong thời gian qua. Theo Hiệp hội Ngành sản xuất phân đạm Trung Quốc, sản lượng urê của nước này đã giảm 15% trong 8 tháng đầu của năm 2017, tỷ lệ vận hành công suất ở các nhà máy urê chỉ đạt 55-60%.

Mặc dù các đợt thanh tra không phải là yếu tố duy nhất và hiệu quả sản xuất kinh doanh yếu kém của doanh nghiệp có khả năng đã đóng vai trò lớn hơn. Tuy nhiên có thể thấy rõ là các cuộc thanh tra môi trường đã tăng thêm áp lực về kinh tế và vận hành đối với các nhà máy sản xuất phân bón.

Đáp lại, sự suy giảm của tỷ lệ vận hành công suất đã góp phần dẫn đến tình hình cung cầu thắt chặt hơn ở một số khu vực trong nước, khiến cho giá phân đạm tăng cao. ở một số tỉnh, giá xuất xưởng amoniăc đầu tháng 11-2017 đạt 3.000 nhân dân tệ (448 USD)/ tấn, tăng đến 50% so với cùng kỳ năm trước. Giá xuất xưởng urê cũng tăng lên 1.750 nhân dân tệ (260 USD/tấn), cao hơn 30% so với cùng kỳ năm trước. Ngoài ra, giá sản phẩm hóa chất của một số ngành sản xuất liên quan cũng tăng - ví dụ giá metanol tăng 35% so với cùng kỳ năm trước, do đó đã khuyến khích một số công ty sản xuất amoniăc chuyển sang sản xuất metanol với lợi nhuận cao hơn, thay cho sử dụng amoniăc để sản xuất urê.

Theo Hiệp hội phân lân Trung Quốc, sản lượng phân lân của nước này trong 8 tháng đầu năm 2017 đã giảm 1,8% so với cùng kỳ năm trước. ở đây, nguyên nhân chính một lần nữa lại là chi phí sản xuất cao và phức tạp cũng như tình trạng thiếu cạnh tranh nói chung. Tuy nhiên, các nhà sản xuất phân lân cỡ nhỏ đã phải chịu tác động lớn nhất trước những áp lực về bảo vệ môi trường. Các cuộc thanh tra về môi trường đã làm tăng xác suất là những nhà máy như vậy sẽ phải đóng cửa vĩnh viễn, đặc biệt là những nhà máy có hiệu quả sản xuất kinh doanh thấp. Nhưng nhìn chung sản lượng phân lân đã không thay đổi nhiều như sản lượng phân đạm vì các công ty trong lĩnh vực này chủ yếu là các nhà sản xuất nhỏ với thị phần tương đối thấp.

Kế hoạch kiểm soát không khí

Đầu năm 2017, một chương trình bảo vệ môi trường ngắn hạn khác đã được công bố. Trong bối cảnh Bắc Kinh đã trở thành thành phố ô nhiễm nhất ở Trung Quốc, Chính phủ trung ương đã ban hành “Kế hoạch kiểm soát không khí ở 2+26 thành phố”. Những khu vực được nói đến là “2+26” thành phố, gồm có Bắc Kinh, Thiên Tân và các thành phố thuộc các tỉnh Hà Bắc, Sơn Tây, Hà Nam và Sơn Đông, chúng chủ yếu nằm trong phạm vi bán kính 800 km từ Bắc Kinh. Kế hoạch kiểm soát không khí quy định là một số ngành công nghiệp như sản xuất thép và phân bón sẽ bị bắt buộc phải giảm 30-50% tỷ lệ vận hành công suất trong các mùa cần đốt lò sưởi - chủ yếu là từ 15 tháng 11 đến 15 tháng 3 hàng năm. Kế hoạch này đã ảnh hưởng mạnh đến sản xuất amoniăc. Công suất urê ở “2+26” thành phố nói trên là khoảng 35 triệu tấn trong năm 2017, chiếm 44% tổng công suất toàn quốc. Kế hoạch dự định sẽ cắt giảm hơn 30% sản lượng urê trong các khu vực này so với sản xuất bình thường của các năm trước. Biện pháp này là yếu tố quan trọng giải thích sự sụt giảm của sản lượng urê Trung Quốc xuống còn khoảng 55 triệu tấn trong năm 2017 (theo ước tính của Hiệp hội phân đạm Trung Quốc), đây là mức giảm 7 triệu tấn (khoảng 11,3%) so với năm 2016.

Trái lại, tác động của “Kế hoạch kiểm soát không khí ở 2+26 thành phố” đối với sản xuất phân lân của Trung Quốc tương đối nhẹ nhàng. Các nhà máy sản xuất phân lân của Trung Quốc chủ yếu trải ra ở 4 tỉnh: Hà Bắc, Tứ Xuyên, Quảng Châu và Vân Nam, gần các mỏ quặng phốtphat ở miền trung nam. Hiệp hội phân lân Trung Quốc ước tính, sản lượng phân lân chỉ giảm 2% trong 8 tháng đầu năm 2017 so với cùng kỳ năm trước.

Di dời các nhà máy phân bón trong lưu vực sông Trường Giang

Một biện pháp tiếp theo dự kiến sẽ di dời một số nhà máy phân bón. Chính phủ Trung Quốc đã quy định những nhà máy hóa chất nằm trong phạm vi 10 km cách sông Trường Giang sẽ phải di dời trong một số năm tới. Chính phủ đã công bố 47 dự án di dời đầu tiên tại 11 tỉnh, trong đó có 8 dự án phân bón, theo yêu cầu sẽ phải hoàn thành trước năm 2020. Ngoài ra, một số nhà sản xuất phân lân như Sanning, Yihua và Yangfeng ở tỉnh Hà Bắc cũng buộc phải di dời do chúng nằm gần sông, mặc dù người ta vẫn chưa xác định được địa điểm mới cho những nhà sản xuất phân lân này.

Thuế môi trường tiếp tục dẫn đến cắt giảm công suất phân bón

Chính phủ Trung Quốc đã đưa ra mức thuế môi trường mới từ 1/1/2018. Trong thời gian trước đó, các cơ quan Trung Quốc đã tăng cường kiểm tra tại các cơ sở đóng thuế.

Theo Bộ tài chính Trung Quốc, mức thuế này liên quan đến thuế ô nhiễm môi trường đã được đặt ra từ hơn 40 năm nay tại Trung Quốc. Thuế thuế môi trường thay đổi theo từng công ty cũng như theo các năm khác nhau dựa trên lượng phát thải liên quan đến sản xuất hóa chất và sản xuất phân bón. Ví dụ, Công ty Hualu Hengsheng tại Sơn Đông đã phải trả mức thuế môi trường là 5,9 triệu nhân dân tệ trong năm 2016, tăng 38% so với năm trước, trong khi đó Công ty Meifeng ở Tứ Xuyên phải trả 2,7 triệu nhân dân tệ, tăng 123%.

Thuế môi trường sẽ khuyến khích các công ty cải thiện năng lực kiểm soát ô nhiễm, loại bỏ các cơ sở sản xuất lạc hậu và đầu tư xây dựng các dây chuyền sản xuất có hiệu quả cao hơn.

Tại Trung Quốc, nhiều nhà máy urê với tổng công suất khoảng 13 triệu tấn đã có tuổi thọ khoảng 30 năm, nhiều nhà máy khác với tổng công suất khoảng 10 triệu tấn đã có tuổi thọ khoảng 20 năm. Phần lớn các nhà sản xuất phân đạm kiểu cũ vẫn đang sử dụng công nghệ khí hóa than tương đối kém hiệu quả với phát thải cao, khiến cho chúng có rủi ro cao là sẽ phải đóng cửa và nhu cầu sửa chữa cải tạo ngày càng khẩn thiết.

Hạn ngạch phát thải gián tiếp kiểm soát sản xuất

Ngày 29/9/2017, Bộ Bảo vệ môi trường Trung Quốc đã ban hành quy định mới về hạn ngạch phát thải đối với các công ty sản xuất phân đạm. Theo quy định này, mức phát thải hàng năm của các công ty sản xuất phân đạm sẽ bị hạn chế chặt chẽ dựa trên các tiêu chuẩn về phát thải, lịch sử phát thải gây ô nhiễm của công ty và điều kiện môi trường tại địa phương. Điều này có nghĩa là các công ty sản xuất phân đạm có khả năng sẽ bắt buộc phải cắt giảm tỷ lệ vận hành công suất hoặc đóng cửa hoàn toàn khi đã đạt đến hạn mức phát thải hàng năm. Việc làm đơn xin cấp hạn ngạch và việc kiểm tra sẽ được thực hiện vào cuối năm.

Đối với các nhà sản xuất phân lân, quy định tương tự sẽ được áp dụng, vì tiêu chuẩn môi trường hiện tại đối với ngành này đã được đưa ra cách đây 10 năm và trước mắt chính phủ cần cập nhật các tiêu chuẩn này. Do đo, quy định về hạn ngạch phát thải đối với ngành sản xuất phân lân sẽ được hoàn thiện vào cuối năm 2019.

TN

Theo Integer, 12/2017