VINACHEM

Cách đây một thập niên, công nghiệp hóa chất Mỹ đã đứng trước áp lực nặng nề của những đối thủ ở Trung Đông với lợi thế về nguyên liệu giá rẻ cũng như các đối thủ Trung Quốc với lợi thế về nguồn vốn ưu đãi của nhà nước. Suốt một thời gian dài, các công ty Mỹ đã không đầu tư vào các nhà máy mới trong nước. Hơn nữa, tăng trưởng nhu cầu hóa chất trên thế giới chậm lại do cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Tại Mỹ, chi phí nhân công cao, vốn đầu tư tăng trưởng chậm, nguyên liệu đắt đỏ và nhu cầu suy yếu đã buộc một số nhà máy crăcking dầu mỏ cũng như sản xuất hóa chất phải đóng cửa.

Nhưng ngày nay tình hình đã khác hẳn. Theo Hiệp hội Hóa chất Mỹ (ACC), công nghiệp hóa chất hiện chiếm khoảng một nửa tổng vốn đầu tư đang thực hiện trong lĩnh vực sản xuất chế tạo ở nước này. Với giá trị giao hàng mỗi năm hơn 500 tỷ USD, hóa chất là một trong những lĩnh vực xuất khẩu lớn nhất của Mỹ.

Tháng 4/2018, Công ty Chevron Phillips Chemical đã bắt đầu vận hành một nhà máy crăcking etan quy mô lớn, trị giá 3 tỷ USD, tại Baytown, gần thành phố Houston phía Nam nước Mỹ. Nhà máy mới sẽ chuyển hóa những lượng lớn etan thành etylen - nguyên liệu quan trọng cho sản xuất hóa chất và chất dẻo. Ngay cạnh đó, một nhà máy khác mới được Công ty mở rộng sẽ chuyển hóa etylen thành nhựa dẻo. Tổng cộng, tổ hợp hóa chất và chất dẻo này có vốn đầu tư khoảng 6 tỷ USD.

Nhưng nhà máy của Chevron Phillips Chemical chỉ là một trong 6 dự án mới với quy mô khổng lồ tại Mỹ hiện nay. Từ năm 2010 đến nay, công nghiệp hóa chất Mỹ đã đầu tư hơn 185 tỷ USD vào các nhà máy hóa chất mới, một nửa trong số đó hiện đã hoàn thành hoặc đang xây dựng.

Nhìn chung, có hai yếu tố chính hỗ trợ quá trình hồi sinh mạnh mẽ của công nghiệp hóa chất Mỹ. Một trong số đó là làn sóng điều chỉnh cơ cấu sản phẩm hóa chất. Trong những năm trước, khi tìm kiếm cơ hội tăng trưởng trong bối cảnh thị trường tăng trưởng chậm các công ty hóa chất thường sản xuất đồng thời cả hóa chất hàng hóa ở lượng lớn cũng như hóa chất chuyên dụng, mặc dù hai phân khúc sản phẩm này không liên quan nhiều với nhau. Ngày nay, đứng trước áp lực của các nhà đầu tư tích cực tìm kiếm lợi nhuận, các công ty đã từ bỏ những hoạt động không cốt lõi để tập trung vào mảng hoạt động cốt lõi của mình. Quá trình này đã tạo ra những công ty sản xuất có quy mô khổng lồ, đủ sức đương đầu với những đối thủ quốc tế được chính phủ tài trợ ở một số quốc gia khác. Ví dụ, mới đây Công ty Đức Bayer đã sát nhập với nhà sản xuất nông hóa Monsanto của Mỹ, tạo thành một công ty trị giá 63 tỷ USD. Trước đó, Tập đoàn hóa chất Dow Chemical đã mua lại Công ty DuPont với giá 130 tỷ USD, nhờ đó Dow Chemical trở thành công ty hóa chất có doanh số lớn nhất thế giới. Bước tiếp theo trong chiến lược của Dow Chemical là kết hợp các bộ phận hóa chất chuyên dụng và hóa nông trước đây của hai công ty, sau đó sẽ tách ra thành các công ty riêng rẽ. Bộ phận còn lại của Tập đoàn sẽ tập trung vào sản xuất hóa chất phục vụ các ngành công nghiệp ôtô, bao bì và xây dựng. Các nhà phân tích cho rằng việc đó sẽ tạo ra những công ty chuyên sâu, trở thành đối thủ quan trọng của những công ty lớn nhất trong các lĩnh vực tương ứng.

Một lợi thế quan trọng khác của công nghiệp hóa chất Mỹ hiện nay là cuộc cách mạng khí đá phiến tại đây đã mở ra một làn sóng mới về nguồn cung khí thiên nhiên giá rẻ và các nguyên liệu lỏng liên quan cho sản xuất hóa chất, chúng thay thế cho nguyên liệu naphta đắt tiền từ dầu mỏ mà trước đây Mỹ sử dụng và các khu vực khác trên thế giới hiện vẫn đang sử dụng phổ biến.

Lợi thế về chi phí của nguồn cung nguyên liệu mới tại Mỹ có thể thấy rõ ở một vùng đất giàu khí thiên nhiên nằm giữa các bang Ohio, Pennsylvania và West Virginia, với diện tích tương đương nước Đức. Etylen sản xuất ở khu vực này không chỉ rẻ hơn nhiều so với các nhà máy sử dụng nguyên liệu naphta, mà việc sản xuất hóa chất và chất dẻo tại đây còn tiết kiệm rất nhiều chi phí vận chuyển, vì nhiều cơ sở sản xuất của Mỹ nằm gần khu vực. Vì vậy, Tập đoàn dầu mỏ khổng lồ Royal Dutch Shell của châu Âu đang xây dựng một tổ hợp hóa chất với vốn đầu tư 10 tỷ USD tại Pennsylvania.

Những thách thức mới

Tuy nhiên, cũng có những trở ngại không nhỏ đối với việc khai thác những lợi thế của khí đá phiến ở Mỹ, ví dụ cơ sở hạ tầng chưa hoàn thiện. Những mỏ khí đá phiến mới đòi hỏi phải xây dựng hàng loạt đường ống dẫn, nhà ga, cảng vận chuyển và các cơ sở hậu cần. Một trở ngại khác là chi phí đầu tư ngày càng tăng. Ngày nay, vốn đầu tư cho những nhà máy hóa dầu mới tại Mỹ cao hơn ở Trung Quốc ít nhất 50%. Hơn nữa, sau một thời gian hoạt động trì trệ, công nghiệp hóa chất Mỹ đang thiếu vắng cả một thế hệ những nhà quản lý tài năng, thợ chuyên môn tay nghề cao và lực lượng lao động khác. Tình trạng thiếu hụt nhân công đang gây đau đầu và tốn kém chi phí cho nhiều công ty.

Nhưng có thể nói, thách thức lớn nhất hiện nay đối với công nghiệp hóa chất Mỹ là đường lối chính trị với những chính sách quyết liệt của Tổng thống Donald Trump, ví dụ việc đánh thuế nhập khẩu lên sản phẩm nhôm và thép của Trung Quốc. Theo Dow Chemical, riêng thuế thép đã khiến cho chi phí xây dựng các nhà máy mới của Công ty tại Texas tăng thêm 330 triệu USD. Dow Chemical cảnh báo sẽ xây dựng các nhà máy tiếp theo tại những quốc gia giàu khí đá phiến khác như Achentina hoặc Canađa. Trung Quốc hiện nhập khẩu 11% nhựa dẻo của Mỹ, trong khi đó hóa chất chiếm 40% trong các sản phẩm của Mỹ bị Trung Quốc đánh thuế trả đũa. Chiến tranh thương mại có thể dẫn đến những kết quả bất lợi khôn lường cho cả hai bên.

Hiệp hội hóa chất Mỹ cho rằng, sẽ rất nguy hiểm nếu những nỗ lực của Tổng thống Donald Trump nhằm vực dậy ngành công nghiệp nặng trong nước lại cản trở sự hồi sinh của công nghiệp hóa chất Mỹ - ngành công nghiệp mà đã có lúc đứng bên bờ vực của sự suy tàn.

TN

Theo The Economist, 4/2018