VINACHEM

Giữa cuộc chiến tranh thương mại đã kéo dài hơn 1 năm nay, các nhà sản xuất hóa chất tại Mỹ đã tìm kiếm và tìm thấy những kênh xuất khẩu mới cho sản phẩm của mình.

Trong nhiều thập niên qua, những làn sóng đầu tư lớn đã cho phép những nhà máy hóa dầu mới với quy mô rất lớn được xây dựng và đi vào vận hành tại Mỹ. Theo kế hoạch ban đầu, đích đến cho sản phẩm của những nhà máy này là Trung Quốc. Nhưng sau đó mâu thuẫn thương mại toàn cầu ngày càng tăng, đặc biệt là giữa Mỹ và Trung Quốc, vì vậy đã thúc đẩy công nghiệp hóa chất Mỹ tìm kiếm những thị trường xuất khẩu mới cho sản phẩm của mình.

Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung

Năm 2018, chính phủ của Tổng thống Donald Trump đã áp mức thuế trừng phạt với tổng giá trị 250 tỷ USD lên hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc. Trung Quốc cũng đáp trả bằng mức thuế trả đũa 110 tỷ USD lên hàng hóa của Mỹ. Thuế của Trung Quốc đánh lên hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ bao gồm một phạm vi rộng các sản phẩm hóa dầu, hóa chất chuyên dụng và chất dẻo. Danh sách này cũng bao gồm các sản phẩm như PE, PVC, polycacbonat. Công suất sản xuất của nhiều sản phẩm trong số đó đã tăng mạnh sau những làn sóng đầu tư lớn tại Mỹ.

Theo Hội đồng hóa chất Mỹ (ACC), chính phủ Mỹ đã áp thuế lên hóa chất và chất dẻo với tổng giá trị 15,4 tỷ USD nhập khẩu từ Trung Quốc, trong khi đó chính quyền Bắc Kinh áp thuế trả đũa lên hóa chất và chất dẻo trị giá 10,8 tỷ USD nhập khẩu từ Mỹ.

Hơn nữa, tháng 8/2019 Tổng thống Donald Trump đã châm ngòi mới cho chiến tranh thương mại bằng cách đánh thuế bổ sung 10% lên hàng nhập khẩu trị giá 300 tỷ USD từ Trung Quốc.

Đáp lại Trung Quốc đã trả đũa bằng cách tăng thuế từ 5% lên 10% đối với 75 tỷ hàng nhập khẩu từ Mỹ, một phần thuế này đã có hiệu lực từ 1/9/2019. Giai đoạn 2 của đợt tăng thuế sẽ có hiệu lực ngày 15/12/2019.

Nhưng các biện pháp đánh thuế vẫn tiếp tục leo thang. Mỹ lại đáp trả bằng cách tăng thuế từ 10% lên 15% đối với 300 tỷ USD hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, một phần trong số đó có hiệu lực từ ngày 1/9/2019. Đồng thời, Mỹ cũng tăng thuế suất lên 30% đối với 250 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc đã bị áp mức thuế 25% trước đó.

Hội đồng hóa chất Mỹ cho biết, tổng giá trị hóa chất và chất dẻo của Trung Quốc sẽ phải chịu thuế khi nhập khẩu vào Mỹ lên đến 26,4 tỷ USD nếu đợt áp thuế mới có hiệu lực.

Mặt khác, Trung Quốc là một trong những thị trường nhập khẩu lớn nhất đối với hóa chất sản xuất tại Mỹ. Điều đó khiến cho công nghiệp hóa chất Mỹ sẽ phải chịu tác động nặng nề trước các đòn áp thuế trả đũa của Bắc Kinh, gây rủi ro lớn cho xuất khẩu hóa chất của Mỹ nếu đợt đánh thuế mới có hiệu lực, trừ phi các nhà sản xuất có thể tìm được những thị trường xuất khẩu thay thế.

Đầu tư mở rộng công suất

Đầu tư vào ngành sản xuất polyetylen (PE) tại Mỹ đã dẫn đến sự gia tăng mạnh công suất mới với hơn 4,5 triệu tấn/năm kể từ năm 2017. Trong số công suất mới, ít nhất 30% được dự kiến dành cho xuất khẩu.

Nhưng rất nhiều công suất mới vẫn tiếp tục được hình thành từ các kế hoạch xây dựng mới. Khoảng 7 triệu tấn công suất PE mới đã được lập kế hoạch hoặc đang trong giai đoạn xây dựng. Tổng cộng, công suất PE tại Mỹ dự kiến sẽ được bổ sung thêm 12,1 triệu tấn/năm trước năm 2022.

Theo báo cáo về xuất khẩu hóa dầu của Mỹ, sản lượng PE trong nước đã vượt quá nhu cầu nội địa và cho đến năm 2020 hàng tồn kho dành cho xuất khẩu sẽ tiếp tục được bổ sung thêm 2,7 triệu tấn.

Vì vậy, ngày nay xuất khẩu đã trở thành yếu tố quan trọng then chốt đối với thị trường chất dẻo đang trong tình trạng dư thừa của Mỹ và sẽ ngày càng quan trọng hơn trong những năm tới, sau khi các nhà máy mới đi vào vận hành.

Những thị trường xuất khẩu mới

Năm 2018, xuất khẩu hóa chất của Mỹ đạt 130 tỷ USD, chiếm 10% tổng giá trị xuất khẩu của cả nước và 9% tổng giá trị xuất khẩu toàn cầu. Các quốc gia nhập khẩu hàng đầu đối với hóa chất của Mỹ trong năm 2018 là Canađa, Mêhicô, Trung Quốc, Bỉ và Braxin.

Sang năm 2019, tuy xuất khẩu PE sang Trung Quốc giảm mạnh, đặc biệt là xuất khẩu HDPE sang Trung Quốc cho đến tháng 7/2019 đã giảm hơn 50%, nhưng trên thực tế tổng khối lượng xuất khẩu PE của Mỹ đã tăng hai chữ số (tính theo tỷ lệ phần trăm) kể từ khi chiến tranh thương mại bắt đầu giữa năm 2018.

Theo các dữ liệu hải quan, trong nửa đầu năm 2019 Việt Nam, Bỉ và Malayxia là những quốc gia tiêu thụ hàng đầu đối với HDPE của Mỹ.

Bên cạnh PE, các hóa chất quan trọng khác của Mỹ đã gia tăng tỷ lệ xuất khẩu trong nửa đầu năm 2019 gồm có metanol, styren, etylen glycol (EG). Tất cả những mặt hàng hóa chất này đều phải chịu thuế trả đũa của Trung Quốc.

Xuất khẩu styren của Mỹ cũng đã tìm được các địa chỉ khác. Trước đây, Trung Quốc là thị trường đích lớn thứ hai đối với styren của Mỹ, nay thị trường này chỉ đứng thứ 6, sau Côlômbia.

Trong lĩnh vực xuất khẩu EG, hiện nay Mêhicô đã trở thành đích đến hàng đầu, tiếp theo là Bỉ. Trước đây, Trung Quốc đã là thị trường đích lớn nhất, nhưng nay đứng thứ 3, chỉ nhập khẩu lượng EG bằng một nửa so với Mêhicô.

Diễn biến mới của chiến tranh thương mại

Đầu tháng 10/2019, chính phủ Mỹ đã thảo luận đề xuất về một thỏa thuận thương mại hạn chế với Trung Quốc, theo đó Mỹ sẽ rút lại một phần thuế để đổi lấy cam kết của Trung Quốc sẽ tuân thủ quyền sở hữu trí tuệ và mua nông sản từ Mỹ. Sau đó, Trung Quốc dự kiến sẽ loại trừ 16 sản phẩm ra khỏi danh sách đánh thuế bổ sung đối với hàng hóa Mỹ trong thời gian từ tháng 9/2019 đến tháng 9/2020.

Hiện tại, các nhà đàm phán Mỹ và Trung Quốc vẫn đang nỗ lực vượt qua các bất đồng và đi đến thống nhất về một thỏa thuận nhằm chấm dứt xung đột thương mại song phương. Đầu tháng 11/2019, các quan chức Mỹ và Trung Quốc thông báo đã đạt được tiến bộ đáng kể trong đàm phán song phương nhằm chấm dứt bế tắc hiện tại. Song, tới lúc này Washington và Bắc Kinh vẫn chưa chốt được thời điểm ký thỏa thuận thương mại giai đoạn một. Trong khi đó, Tổng thống Trump cảnh báo nếu hai nước không đạt thỏa thuận thương mại, Mỹ sẽ tăng thuế mạnh hơn đối với hàng hóa Trung Quốc.

Làn sóng đầu tư vẫn tiếp diễn

Tuy hiện nay các nhà sản xuất Mỹ đã tìm thấy những địa chỉ mới cho hàng xuất khẩu của mình, nhưng sẽ còn rất nhiều công suất mới đi vào vận hành trong những năm tới, khi những làn sóng đầu tư và xây dựng tiếp theo vẫn đang trong quá trình thực hiện.

Cho đến nay, 34 dự án hóa chất và chất dẻo tại Mỹ với tổng giá trị 204 tỷ USD đã được công bố, 53% số vốn đầu tư này đã hoặc đang được thực hiện, 40% đang trong giai đoạn lập kế hoạch.

Trong khi đó, Hội đồng hóa chất Mỹ cảnh báo các mâu thuẫn thương mại toàn cầu có thể sẽ ngăn cản các hoạt động đầu tư tiếp theo.

Theo Hội đồng hóa chất Mỹ, tốc độ tăng trưởng của công nghiệp hóa chất Mỹ trong 5 năm tới dự kiến sẽ cao hơn tốc độ tăng trưởng trung bình trong 20 năm qua. Nếu các nhà sản xuất hóa chất Mỹ vẫn có khả năng tiếp cận các thị trường xuất khẩu, nhu cầu hóa chất ngày càng tăng trên toàn cầu sẽ được đáp ứng bằng những sản phẩm sản xuất tại Mỹ với lợi thế của nguồn nguyên liệu khí đá phiến.

TN

Theo Chemistry & Industry, 9/2019