VINACHEM

Trong vài năm qua, thị trường phân đạm toàn cầu đã nằm trong tình trạng chuyển đổi do các đợt bổ sung công suất lớn năm 2016. Thời gian đó, giá urê đã xuống đến mức thấp nhất trong vòng gần 20 năm, đồng thời giá tất cả các loại phân đạm cũng dao động mạnh. Kết quả là, các nhà sản xuất, các nhà kinh doanh, các công ty bán buôn và bán lẻ đều phải tự điều chỉnh cho phù hợp với dòng thương mại mới trên toàn cầu - nhập khẩu urê vào Mỹ năm 2018 thấp hơn 47% so với mức trung bình 5 năm, trong khi đó diễn biến giá thị trường trái ngược với những diễn biến thông thường trong quá khứ.

Nhưng cuối cùng các nền tảng cơ bản của thị trường phân đạm đã phát huy tác dụng. Nhu cầu urê tiếp tục tăng nhờ động lực là nhu cầu sử dụng trong công nghiệp tăng cũng như nhu cầu cao hơn trong nông nghiệp ở các khu vực châu Mỹ La tinh và châu á. Tốc độ tăng trưởng công suất mới đã chậm lại. Vào nửa sau năm 2018, giá phân đạm toàn cầu đã bắt đầu tăng, sau đó tiếp tục duy trì ở mức cao.

Phân đạm vẫn tiếp tục là thị trường không ngừng thay đổi với giá cả dao động lên xuống mạnh do nhiều yếu tố tác động. Cụ thể, những yếu tố tác động chính cần lưu ý hiện nay trên thị trường phân đạm là:

1. Giá năng lượng tại châu Âu và châu Á

Năng lượng - cho dù khí thiên nhiên hoặc than đá - là chi phí đầu vào lớn nhất trong sản xuất phân đạm. Năm 2018, một động lực quan trọng làm tăng giá phân đạm là diễn biến tăng giá khí thiên nhiên ở châu Âu và khí hóa lỏng ở châu á. Khi giá urê toàn cầu đạt đến gần đỉnh trong năm 2018, giá khí thiên nhiên tháng 9/2018 tại Trung tâm khí thiên nhiên TTF (Hà Lan) cao hơn 63% so với cùng kỳ năm trước. Giá khí hóa lỏng tại châu á tháng 9/2018 cũng cao hơn 66% so với cùng kỳ năm trước. Hậu quả là, các nhà máy phân đạm dựa vào khí thiên nhiên nhập khẩu ở châu á (Băng-la-đét, ấn Độ, Pakistan) và ở châu Âu (Croatia, Estonia, Hà Lan, Rumani, Ukraina) đã phải tăng giá sản phẩm để có thể tiếp tục hoạt động, một số nhà máy phải cắt giảm sản xuất.

Giá năng lượng ở những khu vực trên đã giảm nhẹ vào cuối năm 2018, đồng thời giá urê toàn cầu cũng đã giảm xuống từ những mức đỉnh cao của năm 2018. Mặc dù vậy, các nhà sản xuất ở những khu vực này đã tiếp tục đối mặt với tình trạng giá khí thiên nhiên và khí hóa lỏng cao trong nửa đầu năm 2019 do nhu cầu sưởi tăng cao trong mùa đông ở Bắc Bán cầu và nhu cầu khí hóa lỏng duy trì xu hướng tăng.

Giá năng lượng cao sẽ tiếp tục thách thức khả năng của các nhà sản xuất nhỏ trong việc vận hành sản xuất đạt lợi nhuận, đồng thời gây áp lực lên sản xuất phân đạm ở các khu vực trên và hỗ trợ tăng giá phân đạm.

2. Tăng trưởng công suất urê chậm lại

Năm 2018, số công suất ngừng vận hành của các nhà máy urê trên toàn cầu đã cao hơn số công suất được bổ sung mới. Đây là lần đầu tiên xảy ra tình trạng này trong lịch sử gần đây. Tổng công suất danh định 43 triệu tấn urê được đưa vào vận hành trong năm đã không bù lại được số công suất urê phải ngừng hoạt động tại Trung Quốc và Cô-oét.

Tuy tăng trưởng công suất âm như trên sẽ khó có khả năng xảy ra trong tương lai gần, có thể dự kiến cân bằng cung cầu trên thị trường phân đạm toàn cầu sẽ sít sao ít nhất cho đến năm 2021. Trong vài năm tới, tăng trưởng nhu cầu sẽ vượt quá tốc độ gia tăng công suất ròng trên toàn cầu. Do quá trình xây dựng một tổ hợp amoniăc-urê phải mất khoảng 4 năm, các nhà máy mới sẽ khó có khả năng được đưa vào vận hành trong thời gian 4 năm tới, ngoại trừ những nhà máy đang trong quá trình xây dựng hiện nay. Hơn nữa, việc đóng cửa 2 nhà máy urê tại Braxin và các nhà máy mới đi vào vận hành tại Iran trong năm 2019 sẽ chỉ có tác động hạn chế đối với thị trường phân đạm toàn cầu do những yếu tố nêu dưới đây.

3. Các biện pháp trừng phạt của Mỹ đối với Iran

Về ngắn hạn, thị trường đầu ra cho lượng urê xuất khẩu ước tính 3-4 triệu tấn của Iran sẽ bị hạn chế hơn so với những năm trước. Quan trọng nhất là ấn Độ đã không mua bất cứ sản phẩm nào có nguồn gốc từ Iran trong các đợt đấu thầu mua urê tháng 10/2018. Các nhà sản xuất tại Iran sẽ phải đứng trước những thách thức mới nếu các biện pháp trừng phạt tiếp tục, các nhà máy sẽ bị hạn chế trong việc tiếp cận công nghệ, phụ tùng thay thế và nguồn lực để xây dựng các dây chuyền sản xuất mới.

4. Vai trò ngày càng giảm của Trung Quốc trên thị trường phân đạm toàn cầu

Vai trò của Trung Quốc trên thị trường urê toàn cầu đã tiếp tục giảm trong quý 3/2018 do việc thực thi các chính sách bảo vệ môi trường, khối lượng xuất khẩu hạn chế, chi phí nguyên liệu cao.

Giá than antraxit tại Trung Quốc đã tăng 22% so với năm trước. Từ tháng 1 đến tháng 8/2018, xuất khẩu urê của Trung Quốc chỉ còn dưới 1 triệu tấn, giảm 72% so với cùng kỳ năm 2017. Hơn nữa, Trung Quốc đã tăng nhập khẩu amoniăc từ 700.000 tấn năm 2017 lên 1,2 triệu tấn năm 2018, qua đó đã hỗ trợ giá phân đạm trên toàn cầu.

Giá than cao, việc phải tuân thủ các quy định chặt chẽ về môi trường, chi phí sản xuất cao, việc hạn chế sử dụng khí thiên nhiên và nhu cầu khí thiên nhiên cho sưởi ấm trong mùa đông là những yếu tố tiếp tục hạn chế nguồn cung xuất khẩu phân đạm trong nửa đầu năm 2019. Dự kiến, Trung Quốc sẽ tiếp tục chuyển hướng về phía sản xuất urê đáp ứng nhu cầu trong nước và chỉ xuất khẩu urê từ những nhà máy được xây dựng cho mục đích xuất khẩu.

5. Nhu cầu tại Ấn Độ và Braxin

Tuy Bắc Mỹ vẫn cần nhập khẩu phân đạm để đáp ứng nhu cầu, nhưng khu vực này không còn là khu vực nhập khẩu phân đạm lớn nhất thế giới. Ngày nay, Ấn Độ và Nam Mỹ (dẫn đầu là Braxin) đang nhập khẩu Urê nhiều hơn Bắc Mỹ. Tình hình này ít có khả năng sẽ thay đổi trong tương lai sắp tới.

Quá trình đấu thầu của Ấn Độ, trong đó các cơ quan chính phủ yêu cầu bỏ thầu những lượng lớn urê trong một số ít đợt đấu thầu mỗi năm, sẽ bảo đảm rằng ấn Độ sẽ tiếp tục đóng vai trò lớn đối với giá urê toàn cầu. Khi ấn Độ mua, giá urê toàn cầu có xu hướng tăng cao hơn. Khi quốc gia này không mua, các nhà cung ứng cho Ấn Độ phải tìm kiếm các đầu ra khác cho sản phẩm của mình, do đó thường khiến cho giá giảm.

Trái lại, Braxin sẽ nhập khẩu urê trong suốt cả năm. Tương tự như Bắc Mỹ, Braxin sẽ nhập khẩu nhiều hơn để đáp ứng nhu cầu cho các vụ mùa gieo trồng trong năm. Hơn nữa, Braxin dự kiến sẽ tăng nhập khẩu thêm 600.000 đến 700.000 tấn Urê trong năm 2019 so với năm trước do việc đóng cửa hai nhà máy Urê đã nói ở trên.

6. Nhu cầu tại Bắc Mỹ

Theo dự báo của Ngành Nông nghiệp Mỹ, người nông dân tại đây sẽ gieo trồng 93 triệu mẫu ngô trong năm 2019, cao hơn khoảng 4 triệu mẫu so với năm trước. Yếu tố này, cùng với sự gia tăng diện tích lúa mì, sẽ thúc đẩy nhu cầu phân đạm tại Bắc Mỹ tăng mạnh.

Năm 2018, thời tiết lạnh và ẩm tại Mỹ đã khiến cho thời hạn gieo cấy vụ mùa xuân bị trì hoãn đến tháng 5, nhu cầu phân bón cũng bị trì hoãn tương tự. Công nghệ mà người nông dân sử dụng ngày nay cho phép họ theo kịp thời hạn gieo trồng cho dù bắt đầu muộn hơn, nhưng điều đó cũng có nghĩa là nhiều nông dân sẽ cần sử dụng phân bón trong một khung thời gian hẹp. Năm 2018, tình hình này đã gây áp lực rất lớn lên chuỗi cung ứng phân bón tại Mỹ.

Với những yếu tố nêu trên, có thể nói chúng ta đang ở trong thời kỳ tăng giá phân đạm nói chung trên toàn cầu. Tuy nhiên, các yếu tố đó cũng sẽ gây ra những đợt dao động lên xuống của giá phân đạm trong ngắn hạn.

HV

Theo World Fertilizer, 3/2019