VINACHEM

Trong bối cảnh những áp lực kinh tế và bất ổn chính trị ngày càng tăng trong năm 2019, công nghiệp hóa chất thế giới đang chuyển trọng tâm hoạt động về hướng phát triển bền vững.

Những bất ổn địa chính trị

Ngày 6/7/2018, chính quyền Mỹ chính thức “khai hỏa” chiến tranh thương mại với Trung Quốc bằng việc áp thuế quan 25% đối với 818 mặt hàng trị giá 34 tỷ USD nhập khẩu từ quốc gia này vào thị trường Mỹ.

Năm 2019, căng thẳng thương mại tiếp tục leo thang và nền kinh tế yếu đi trên toàn cầu đã ảnh hưởng bất lợi đến niềm tin kinh doanh, kìm hãm nhu cầu hóa chất.

Trong bối cảnh Mỹ quyết định áp thuế hàng năm lên hàng hóa của Trung Quốc trị giá hơn 360 tỷ USD và Trung Quốc đã trả đũa bằng cách đánh thuế lên sản phẩm của Mỹ trị giá hơn 100 tỷ USD, thương mại hóa chất và chất dẻo đã bị ảnh hưởng ở cả hai chiều.

Tuy những bước đi thăm dò ban đầu về hướng một thỏa thuận thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã được mở ra, nhưng Tổng thống Donald Trump còn đe dọa sẽ áp thuế mới đối với Achentina và Pháp. Những quan hệ thương mại như vậy ít có khả năng sẽ được hồi phục nhanh, đặc biệt là trong ngành sản xuất xe hơi.

Trong khi đó, tranh cãi về việc nước Anh rời khỏi EU vẫn tiếp tục kéo dài và cùng với nó là tình trạng không rõ ràng đang ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế nói chung và công nghiệp hóa chất nói riêng.

Tháng 3/2019, Thủ tướng Anh Theresa May và các nhà lãnh đạo châu Âu đã thỏa thuận về thời gian trì hoãn 14 ngày để Quốc hội Anh phê chuẩn đề xuất lùi thời hạn rút khỏi EU đến tháng 4 do chính phủ Anh đưa ra. Nhưng đến tháng 4, EU và Anh lại thỏa thuận thêm một thời gian trì hoãn nửa năm, lần này cho đến tháng 10/2019.

Tháng 10/2019, công nghiệp hóa chất đã chào đón nỗ lực của Thủ tướng mới Boris Johson về một đề xuất thỏa thuận Brexit mới, trong đó cam kết đảm bảo tự do thương mại, tránh các rào cản thuế quan và phi thuế quan. Hiệp hội Công nghiệp hóa chất Anh cho rằng đây là cơ hội mà nước Anh cần phải nắm lấy. Mặc dù vậy, Quốc hội Anh đã bác bỏ đề xuất này và ngày nước Anh rút khỏi EU lại được trì hoãn đến 2020. Cuối cùng, sau cuộc bầu cử Quốc hội tháng 12/2019, ngày 20/12 Hạ viện Anh đã thông qua Dự luật Thỏa thuận rút khỏi Liên minh châu Âu, mở đường cho nước này rút khỏi mái nhà chung EU đúng theo kế hoạch vào ngày 31/1/2020.

Ảnh hưởng đối với Công nghiệp Hóa chất

Trong suốt cả năm 2018, tranh chấp thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đã gây lo ngại cho các nhà sản xuất hóa chất trên thế giới, nhưng chỉ đến năm 2019 những thiệt hại mới trở nên rõ ràng.

Các công ty hóa chất đã phải đứng nhìn lợi nhuận của mình sụt giảm khi chiến tranh thương mại gây áp lực lên giá trên các thị trường hóa chất toàn cầu. Tháng 7/2019, Công ty DowDuPont đã phải cắt giảm 25% chi tiêu do những xáo động địa chính trị và các cuộc thỏa thuận thương mại kéo dài. Cùng tháng đó, Công ty BASF dự báo lợi nhuận hoạt động năm 2019 sẽ giảm 30%, đảo ngược dự báo trước đó về triển vọng tăng trưởng lợi nhuận. Quý I/2019, lợi nhuận ròng của BASF đã giảm mạnh một phần tư, xuống chỉ còn 1,7 tỷ Euro. Hậu quả là Công ty phải đưa ra kế hoạch cắt giảm 6000 việc làm vào cuối năm 2021.

Song song với chiến tranh thương mại, công nghiệp hóa chất cũng bị ảnh hưởng trước sự suy yếu của thị trường ôtô. Doanh số xe ôtô trên toàn cầu năm 2019 ước tính giảm 4%. Tại Anh, ngành công nghiệp xe hơi đã phải chứng kiến thời kỳ suy giảm tồi tệ nhất kể từ năm 2001, sản lượng xe ôtô năm 2018 đã giảm 14%.

Hiệp hội Công nghiệp hóa chất Đức (VCI) miêu tả năm 2019 là một năm đầy khó khăn đối với công nghiệp hóa chất. Báo cáo hàng quý gần nhất của VCI cho thấy sản lượng hóa chất - ngành sản xuất lớn thứ ba tại Đức - đã lại sụt giảm trong thời gian từ tháng 7 đến tháng 9 so với cùng kỳ năm trước. Doanh số hóa chất của ngành suy yếu mạnh một phần là do giá hóa chất cũng đang giảm.

Tuy tỏ ra lạc quan một cách thận trọng về hoạt động sản xuất kinh doanh hóa chất tại Mỹ trong các tháng cuối năm 2019, nhưng Hội đồng Hóa chất Mỹ (ACC) cảnh báo, nếu những tranh chấp thuế quan hiện nay trở thành cuộc chiến tranh gây tiêu hao sinh lực các bên thì nó có thể kéo dài nhiều năm, gây ra nhiều thiệt hại hơn là lợi ích đối với cả hai phía.

Ưu tiên cho phát triển bền vững

Mặc dù điều kiện kinh tế khó khăn và căng thẳng chính trị, phát triển bền vững đã trở thành đề tài nóng đối với công nghiệp hóa chất trong năm qua. Theo báo cáo mới đây của Công ty phân tích thị trường PricewaterhouseCoopers về xu hướng phát triển của ngành hóa chất, năm 2019 phần lớn các công ty hóa chất đều rất quan tâm về những vấn đề như thay thế các nguồn nguyên liệu và năng lượng, giảm phát thải cacbon, sử dụng năng lượng tái sinh và loại bỏ phế thải.

PricewaterhouseCoopers cho rằng, đó là những vấn đề nghiêm trọng, đặc biệt là khi công nghiệp hóa chất đang đứng ở vị trí hàng đầu để trả lời câu hỏi về vai trò của nhiên liệu hóa thạch và các dạng năng lượng mới trong tương lai cũng như về giảm thiểu biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường. Việc các công ty hóa chất xử lý những mối lo ngại của xã hội về vấn đề môi trường như thế nào cuối cùng sẽ ảnh hưởng đến quyền tiếp tục hoạt động của họ, địa vị của họ trên thị trường, quan hệ với khách hàng và khả năng phát triển trong những năm tới.

Hành động của các công ty hóa chất trong thời gian qua đã phản ánh vị thế ưu tiên này của mục tiêu phát triển bền vững. Năm 2019 được đánh dấu bằng việc các công ty đã đặt ra những mục tiêu cụ thể xung quanh vấn đề năng lượng, cacbon và phế thải. Nhiều công ty đã dịch chuyển trọng tâm của các chương trình hoạt động theo hướng phát triển bền vững và bảo vệ môi trường. Gần đây nhất, Công ty hóa chất chuyên dụng Lanxess (Đức) đã khởi động kế hoạch với mục tiêu giảm phát thải các khí gây hiệu ứng nhà kính từ tương đương 3,2 triệu tấn CO2 xuống còn 1,6 triệu tấn CO₂ vào năm 2030 và trung lập về ảnh hưởng đến khí hậu vào năm 2040. Theo Giám đốc điều hành của Lanxess, bảo vệ khí hậu đã trở thành vấn đề kinh doanh của ngành hóa chất. Tháng 10/2019, VCI tuyên bố công nghiệp hóa chất Đức có thể giảm “gần như hoàn toàn” phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính vào năm 2050 nhờ các công nghệ sản xuất mới.

Hội đồng Công nghiệp hóa chất châu Âu (CEFIC) cho biết, trong năm nay Ngành công nghiệp hóa chất đã chuyển từ quan sát sang thực hiện “Các mục tiêu phát triển bền vững” của Liên hợp quốc đối với công nghiệp hóa chất. Trong báo cáo về tiến bộ của phát triển bền vững năm 2019, CEFIC hứa hẹn cuộc hành trình của công nghiệp hóa chất hướng tới một châu Âu thành công và phát triển bền vững vào năm 2050 sẽ là cuộc hành trình để sản xuất hóa chất “trở nên sạch hơn, an toàn hơn và tuần hoàn nhiều hơn”.

Cơ hội mới trong nền kinh tế tuần hoàn

Cùng với trọng tâm phát triển bền vững, xu hướng kinh tế tuần hoàn đã chiếm vị trí hàng đầu trong năm 2019 khi các công ty hóa chất tìm cách sử dụng các nguồn tài nguyên hiệu quả hơn. Trong bản báo cáo về tầm nhìn đến năm 2050 của CEFIC, cơ quan này dự báo công nghiệp hóa chất sẽ đầu tư vào tái chế hóa chất trên khắp châu Âu, có thể sử dụng những nguyên liệu có giá trị mà hiện đang bị bỏ đi, kể cả chất dẻo và polyme. CEFIC đang soạn thảo chiến lược toàn ngành để quản lý những rủi ro của các chất liên quan sẽ được tái chế trong nền kinh tế tuần hoàn.

Các công ty hóa chất đã đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng bằng việc dịch chuyển từ những sản phẩm không cho phép tái sử dụng về phía các sản phẩm thay thế bền vững. Công ty Unilever đã ký hợp đồng 3 năm với Công ty Veolia về việc tìm kiếm các giải pháp theo phương án kinh tế tuần hoàn cho phế thải bao bì chất dẻo. Tại Mỹ, Công ty Eastman đầu tư vào công nghệ tái chế tuần hoàn, sử dụng metanol để phân hủy các sản phẩm polyeste thành các thành phần cấu tạo ban đầu và sử dụng lại trong sản xuất polyme mới. Công ty cũng đã bắt đầu sản xuất sợi xenlulo từ bột gỗ được sản xuất trong quá trình khép kín với dung môi được liên tục tái sử dụng trong suốt quá trình.

Công ty 3M Company (Mỹ) cam kết sẽ cung cấp giá trị bền vững cho từng sản phẩm mới mà Công ty đưa ra thị trường, nhiều sản phẩm trong số đó liên quan đến xu hướng kinh tế tuần hoàn.

Công ty Accenture cung cấp các dịch vụ chuyên nghiệp đang khuyến khích các công ty hóa chất nắm lấy những cơ hội của nền kinh tế tuần hoàn như cơ hội tăng trưởng vàng. Trong báo cáo về cơ hội tăng trưởng của ngành sản xuất hóa chất với nền kinh tế tuần hoàn, Công ty cho rằng công nghiệp hóa chất đang ở bước ngoặt của quá trình chuyển đổi có tính đột phá, với những áp lực đòi hỏi tạo ra những mô hình kinh doanh mới và các chuỗi giá trị mới, trong khi đó tạo ra cơ hội cho những ai sẵn sàng nắm lấy.

TN

Theo ChemistryWorld, 12/2019