VINACHEM

Sau những lần đáp trả quyết liệt khiến cả thế giới cùng đứng trên “chảo lửa”, Washington và Bắc Kinh tuyên bố đạt được thoả thuận thương mại giai đoạn 1 vào tháng cuối cùng của năm 2019. Trong khuôn khổ thỏa thuận, Tổng thống Trump đã dừng kế hoạch tăng thuế đối với 160 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc lẽ ra sẽ được thực hiện từ ngày 15/12 và giảm mức thuế từ 15% xuống còn 7,5% đối với 120 tỷ USD hàng nhập khẩu Trung Quốc. Đổi lại, Trung Quốc cam kết mua 50 tỷ USD hàng nông sản của Mỹ.

Mặc dù thỏa thuận mới đã tạm thời xóa bỏ lo ngại leo thang căng thẳng hơn nữa trong cuộc chiến thương mại, nhưng những vấn đề cốt lõi giữa Washington và Bắc Kinh vẫn chưa được giải quyết triệt để. Một số chuyên gia cho rằng nếu các bên không nỗ lực hơn nữa trong thu hẹp bất đồng, những thỏa thuận đạt được nhiều khả năng sẽ “chết yểu” như một số thỏa thuận đình chiến thương mại mà Mỹ và Trung Quốc đạt được trước đó.

Việc hai bên ký kết thỏa thuận thương mại giai đoạn một không có nghĩa là chiến tranh thương mại Mỹ - Trung đã qua đi. Các nhà quan sát cảnh báo những bất đồng rất có thể sẽ tái diễn trong những cuộc đàm phán tiếp theo, cùng với đó là sự khó lường của ông Trump. Việc thị trường chứng khoán phản ứng không quá mạnh cho thấy nhà đầu tư hoài nghi về bản chất của thỏa thuận thương mại mới, đặc biệt với nhiều vấn đề cấu trúc như trợ cấp nhà nước của Trung Quốc và bảo vệ bản quyền sở hữu trí tuệ. Chắc chắn những điểm này vẫn mang tính quyết định nhất. Xét đến cách mà các cuộc đối thoại sụp đổ vào tháng 5/2019, cũng như các động thái thuế quan và nhiều động thái sau đó, quá trình này sẽ có thể tan vỡ, thậm chí mãi mãi. Một kết cục như vậy sẽ tạo ra thảm họa cho cả hai bên và kinh tế toàn cầu nói chung.

Nếu chiến tranh thương mại Mỹ -Trung tiếp diễn, tác động của nó đối với chuỗi cung ứng hóa chất công nghiệp trên thế giới sẽ như thế nào?

Theo dữ liệu của Hội nghị Liên hợp quốc về thương mại và phát triển (UNCTAD), trong thời gian từ 2007 đến 2017 xuất khẩu hóa chất của Trung Quốc vào Mỹ đã tăng nhanh hơn xuất khẩu hàng hóa nói chung. Trong cùng thời gian đó, xuất khẩu hóa chất của Mỹ sang Trung Quốc lại tăng chậm hơn so với nhập khẩu hàng hóa nói chung.

Năm 2017, Trung Quốc xuất khẩu sang Mỹ lượng hóa chất trị giá 16,6 tỷ USD, chiếm 11,8% tổng giá trị hóa chất xuất khẩu của Trung Quốc (141,2 tỷ USD), số hóa chất này chiếm 1,1% toàn bộ thị trường hóa chất Trung Quốc với giá trị năm 2017 đạt 1,446 tỷ USD. Mặt khác, hóa chất của Mỹ xuất khẩu sang Trung Quốc năm 2017 đạt giá trị tương tự là 15,7 tỷ USD, nhưng chỉ chiếm 7,6% tổng giá trị hóa chất xuất khẩu của Mỹ.

Năm 2018, xuất khẩu hóa chất của Mỹ sang Trung Quốc giảm xuống còn 11,8 tỷ USD, trong khi đó Trung Quốc xuất khẩu sang Mỹ lượng hóa chất trị giá 15,8 tỷ USD.

Trong trường hợp căng thẳng thương mại song phương tiếp tục leo thang, rất có khả năng sẽ xảy ra một số hậu quả như sau đối với công nghiệp hóa chất của hai nước:

Thương mại hóa chất giữa hai nước sẽ giảm mạnh do cả hai bên đều tìm kiếm các nhà cung ứng thay thế ở các quốc gia không bị ảnh hưởng bởi tranh chấp thương mại. Thậm chí, Hội đồng hóa chất Mỹ cho rằng nếu các cuộc đánh thuế trả đũa tiếp tục thì thị trường Trung Quốc có thể sẽ bị đóng lại đối với xuất khẩu hóa chất của Mỹ.

Trong khi đó, đầu tư sản xuất hóa chất tại Trung Quốc sẽ giảm. Các công ty hóa chất toàn cầu và thậm chí cả các công ty Trung Quốc sẽ xem xét việc dịch chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc đến các quốc gia có những lợi thế tương tự (chi phí sản xuất thấp, vị trí gần các thị trường lớn,…) và không bị ảnh hưởng bởi mâu thuẫn thương mại Mỹ - Trung, ví dụ ấn Độ hoặc các nước Đông Nam á.

Hóa chất sản xuất tại Mỹ sẽ tiếp tục bị ảnh hưởng nhiều hơn vì chi phí cao sau khi tăng thuế đối với nguyên vật liệu nhập khẩu từ Trung Quốc và sự sụt giảm của lượng nhập khẩu từ Trung Quốc do các biện pháp thuế trả đũa.

Theo Công ty phân tích thị trường S&P Global Platts, mâu thuẫn thương mại có thể làm giảm mạnh lợi tức đầu tư của các nhà sản xuất hóa chất Mỹ ở hàng trăm dự án hóa chất đã được lập kế hoạch, mới hoàn thành gần đây hoặc đang xây dựng.

Ngoài những hậu quả trực tiếp đó, một số hậu quả gián tiếp có thể còn có những tác động lớn hơn. Tuy lượng hóa chất Trung Quốc xuất khẩu sang Mỹ khá lớn, chúng chỉ chiếm khoảng 4% tổng giá trị của Trung Quốc sang Mỹ. Nhưng nếu mâu thuẫn thương mại làm giảm nhu cầu của Mỹ đối với 96% lượng hàng xuất khẩu còn lại của Trung Quốc, điều đó chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến công nghiệp hóa chất Trung Quốc là nơi cung cấp nhiều nguyên liệu cho các mặt hàng xuất khẩu đó.

Trước những hậu quả có thể xảy ra đối với công nghiệp hóa chất Mỹ, nhiều tổ chức và công ty đã lên tiếng phê phán chính sách thương mại của chính phủ Tổng thống Donald Trump.

Công ty BASF bày tỏ lo ngại về việc các loại thuế nhập khẩu mới sẽ ảnh hưởng đến công nghiệp hóa chất và nhiều lĩnh vực khách hàng của ngành, trong khi đó Công ty Phillips 66 tại Houston (Mỹ) cho biết mâu thuẫn thương mại đã làm giảm lợi nhuận của sản xuất hóa chất Mỹ do nhu cầu từ Trung Quốc giảm. Ngành công nghiệp hóa dầu vùng Vịnh tại Mỹ đã chịu nhiều thiệt hại do căng thẳng thương mại với Trung Quốc và đang phải chịu chi phí cao hơn, lợi nhuận giảm và khó tiếp cận các thị trường. Hàng nghìn việc làm và hàng tỷ USD vốn đầu tư trong ngành có thể phải chịu rủi ro nếu chiến tranh thương mại leo thang. Chủ tịch Hội đồng hóa chất Mỹ cũng khẳng định chiến tranh thương mại đã mang lại những tác động bất lợi lớn đối với một số ngành có khả năng cạnh tranh cao nhất của nền kinh tế, trong đó có công nghiệp hóa chất của Mỹ - một ngành đang đạt được nhiều thành công trên thị trường toàn cầu ngày nay.

Trong bối cảnh đó, các công ty hóa chất ở cả hai bên đang phải chuẩn bị các kế hoạch chiến thuật và chiến lược để đối phó với những kịch bản khác nhau của cuộc chiến thương mại.

HV

Theo Chemlinked, 12/2019