VINACHEM

Các loại virut do muỗi lan truyền như virut Zika và virut sốt xuất huyết đang gây ra những bệnh dịch lớn ở các nước đang phát triển trên khắp thế giới. Trong khi sốt xuất huyết thường khá nguy hiểm, có thể gây nên biến chứng nặng dẫn đến tử vong thì sốt do virut Zika có thể ảnh hưởng đến phụ nữ mang thai, gây ra hội chứng đầu nhỏ ở trẻ sơ sinh cũng như hội chứng viêm đa rễ dây thần kinh. ở đa số những trường hợp nhiễm virus Zika, triệu chứng lâm sàng rất nghèo nàn, giống như sốt xuất huyết nên nhiều khi bệnh có thể bị bỏ qua.

Việc chẩn đoán để phân biệt chính xác bệnh nhân mắc một trong hai bệnh lây nhiễm nói trên hiện vẫn đang là thách thức lớn, vì virut của hai bệnh có mối liên quan chặt chẽ với nhau. Xét nghiệm phát hiện 2 loại virus này có giá thành khá cao và mất không ít thời gian, trong khi đó những phương pháp xét nghiệm hiện tại đôi khi có phản ứng chéo giữa hai loại vi rút, cho ra kết quả dương tính sai.

Các phương pháp xét nghiệm chẩn đoán ngày nay thường sử dụng những kháng thể nhằm vào protein flavivirut không cấu trúc 1 (NS1). Nhưng protein này trong virut Zika và virut sốt xuất huyết có khoảng 70% tính đồng dạng chuỗi. Vì vậy, rất khó tạo ra kháng thể có khả năng phân biệt giữa hai loại virut đó.

Để giải quyết vấn đề này, các nhà khoa học tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) và ĐHTH Harvard (Mỹ) đã tập hợp một nhóm nghiên cứu 53 người với mục đích phát triển que thử đơn giản, có thể sử dụng các cặp kháng thể để kẹp NS1 vào giữa, qua đó cho phép phân biệt hai loại virut.

Nhóm nghiên cứu đã tạo ra hàng trăm kháng thể chống protein NS1 bằng cách sử dụng các mô hình động vật và mô hình tế bào, sau đó họ thử nghiệm các cặp kháng thể để xác định những cặp nhạy cảm nhất và đặc trưng nhất đối với protein của virut sốt xuất huyết và virut Zika. Những cặp kháng thể thích hợp nhất đã được sử dụng trong các thử nghiệm với que thử.

Trong các thử nghiệm đó, các hạt nano vàng gắn với một loại kháng thể sẽ liên kết với protein virut trong huyết thanh của bệnh nhân. Que thử được bọc loại kháng thể thứ hai đặc trưng cho virut và được nhúng vào huyết thanh. Sau khoảng 15 phút, protein của virut sẽ bị “kẹp” giữa hai kháng thể và các hạt nano vàng chịu tác động sẽ tụ tập trên phần diện tích xét nghiệm của que thử, tạo ra một vết màu đỏ.

Phương pháp xét nghiệm mới có thể phân biệt vi rút Zika với vi rút gây sốt xuất huyết và cũng phân biệt bốn dòng khác nhau của vi rút gây sốt xuất huyết.

Nhóm nghiên cứu đã khẳng định sự chính xác của phương pháp xét nghiệm này bằng cách sử dụng mẫu máu lấy từ các bệnh nhân sốt xuất huyết và bệnh nhân nhiễm virut Zika ở các khu vực Bắc Mỹ, Nam Mỹ và ấn Độ.

Theo các kết quả thu được, phương pháp xét nghiệm mới có độ chính xác 80-90% trong việc phát hiện vi rút Zika và tránh được các kết quả dương tính sai.

Một chuyên gia về miễn dịch học cho biết, đây là những kết quả đầy ấn tượng do các nhà khoa học đã có khả năng đánh giá nhiều mẫu máu từ các khu vực địa lý khác nhau.

Tuy hiện tại chi phí nguyên vật liệu cho các que thử nói trên là khoảng 5 USD/que, nhưng các nhà khoa học đang đặt ra mục tiêu sản xuất các que thử với giá dưới 1 USD.

Ngoài việc áp dụng cho các mẫu máu của người bệnh sốt xuất huyết và nhiễm virut Zika, nhóm nghiên cứu cũng hy vọng sẽ áp dụng phương pháp mới để phát triển các phép thử nhanh cho các bệnh khác do muỗi gây ra.

HS

Theo Chemical & Engineering News, 10/2017