VINACHEM

Theo đánh giá của Công ty nghiên cứu thị trường BMI, trong những năm tới sản xuất phân lân toàn cầu sẽ tiếp tục tập trung ở một số ít quốc gia trên thế giới, trong đó 75% nguồn cung phân lân trên toàn cầu sẽ đến từ Trung Quốc, Marốc và Mỹ. Tuy nhiên, sản xuất phân lân tại Trung Quốc sẽ tăng trưởng chậm trong các năm từ nay cho đến 2021, trong khi đó Marốc và các nước khác ở khu vực Trung Đông cũng như Bắc Phi sẽ gia tăng thị phần của mình trên thị trường.

Kết quả đánh giá của Cục khảo sát địa chất Mỹ (USGS) cho thấy, trong thời gian 2012-2016 sản lượng các hợp chất phốtphat toàn cầu đã tăng trưởng với tốc độ trung bình 5,8%/năm. Đồng thời, theo USGS sản lượng quặng phốtphat toàn cầu đã đạt mức kỷ lục 216 triệu tấn trong năm 2016, trong đó phần lớn được sử dụng để sản xuất phân bón.

Hiệp hội Phân bón quốc tế (IFA) cũng dự báo sản lượng quặng phốtphat và axit phốtphoric sẽ tăng khoảng 10% và 12% tương ứng trong thời gian 2016-2021, đặc biệt Marốc và Arập Xê-út sẽ thực hiện những chương trình bổ sung công suất quy mô lớn. IFA cho biết, trong thời kỳ 2017-2021 ngành sản xuất phân bón toàn cầu sẽ đầu tư gần 110 tỷ USD vào hơn 65 cơ sở sản xuất phân bón mới, nhờ đó công suất phân bón toàn cầu (bao gồm phân đạm, phân lân và phân kali) sẽ tăng thêm khoảng 90 triệu tấn.

Căn cứ theo tình hình hiện nay, trong những năm tới ngành sản xuất phân bón thế giới sẽ tiếp tục đứng trước thị trường cung vượt cầu.

Trữ lượng quặng phốtphat trên thế giới năm 2016 ước đạt khoảng 68 tỷ tấn, phần lớn nằm ở các nước Trung Đông và Bắc Phi, trong đó Marốc và Tây Sahara chiếm 73,5% tổng trữ lượng này. Tuy nhiên, đây chỉ là phần có thể được khai thác có hiệu quả kinh tế với công nghệ hiện nay trong toàn bộ tài nguyên quặng phốtphat ước tính trên 300 tỷ tấn trên thế giới.

Trung Quốc mất dần thị phần do cắt giảm sản xuất

Theo BMI, tuy vẫn tiếp tục là quốc gia sản xuất phân lân hàng đầu thế giới, nhưng trong thời gian từ nay cho đến năm 2021 Trung Quốc sẽ mất dần thị phần vào tay các nhà sản xuất ở khu vực Trung Đông và Bắc Phi. Vì vậy, mặc dù nguồn cung phân bón toàn cầu sẽ tiếp tục cao hơn nhu cầu, nhưng tình trạng cung vượt cầu trong sản xuất phân bón sẽ được hạn chế nhờ tốc độ tăng trưởng thấp của ngành sản xuất này tại Trung Quốc.

Cho đến năm 2021, giá phân lân sẽ tiếp tục duy trì ở mức thấp, nhờ đó ưu thế sẽ thuộc về các nhà sản xuất với chi phí thấp cũng như các nhà sản xuất đã tích hợp chuỗi cung ứng hoặc được lợi nhờ sự hỗ trợ mạnh của nhà nước.

Năm 2016, tổng sản lượng các hợp chất phốtphat tại Trung Quốc đạt 138 triệu tấn, vượt xa tất cả các nước khác. Trung Quốc cũng nắm giữ 3,1 tỷ tấn trữ lượng quặng phốtphat, đứng thứ hai trên thế giới, sau Marốc.

Tuy nhiên, sản lượng và khối lượng xuất khẩu các sản phẩm phốtphat hàng đầu tại Trung Quốc hiện đang giảm do nhiều nhà máy hoạt động không có lợi nhuận và các biện pháp bảo vệ môi trường chặt chẽ hơn đang được áp dụng theo quy định của chính phủ nước này. Năm 2016, xuất khẩu các sản phẩm phốtphat của Trung Quốc đã giảm xuống 9,5 triệu tấn, thấp hơn 2,1 triệu tấn so với mức cao kỷ lục của năm 2015.

Hai trong 4 nhà sản xuất phốtphat lớn nhất của Trung Quốc là Tập đoàn Vân Thiên Hóa ở Vân Nam và Tập đoàn Hubei Yihua tại Hồ Bắc tuyên bố đã thua lỗ tổng cộng 465 triệu USD và 160 triệu USD tương ứng trong năm 2016. Chính phủ Trung Quốc cũng công bố khoảng 70% các nhà sản xuất phân bón nội địa hoạt động không có lãi trong năm 2016. Trong năm 2017, sản xuất các hợp chất phốtphat tại Trung Quốc tiếp tục bị kiềm chế mặc dù chính phủ đã bãi bỏ thuế xuất khẩu 15 USD/tấn kể từ 1/1/2017.

Tại Hội nghị Phân lân và phân bón phức hợp quốc gia vào tháng 5/2016, các công ty sản xuất phân bón của Trung Quốc đã đưa ra kế hoạch đóng cửa các nhà máy lạc hậu vào cuối thập niên này. Đồng thời, 6 nhà sản xuất phốtphat lớn nhất và 2 công ty buôn bán phân bón hàng đầu trong nước đang phát triển những sáng kiến cụ thể nhằm tăng cường lợi nhuận của ngành và tăng tốc quá trình cải cách cơ cấu nhưng vẫn đảm bảo nguồn cung thích hợp cho thị trường nội địa. Đây là những sáng kiến như thiết lập giá xuất khẩu tối thiểu, thiết lập hướng dẫn về tỷ lệ vận hành công suất, tăng giá quặng phốtphat và thành lập liên doanh khai thác, sản xuất lưu huỳnh giữa các thành viên của Hiệp hội phân bón Trung Quốc.

Sản xuất phốtphat tại Mỹ duy trì ổn định

Nguồn cung các sản phẩm phốtphat từ Mỹ được dự báo sẽ duy trì tương đối ổn định trong những năm tới, khi thị trường tiếp tục tập trung trong tay một vài nhà sản xuất lớn. Tuy nhiên, từ cuối năm 2017 nguồn cung các sản phẩm này bắt đầu tăng nhờ chi phí nguyên liệu giảm.

Năm 2016, chỉ có 5 công ty tại Mỹ hoạt động trong lĩnh vực khai thác quặng phốtphat, trong đó các bang Florida và North Carolina chiếm hơn 75% sản lượng quặng phốtphat nội địa, các bang Idaho và Utah chiếm phần sản lượng còn lại.

Năm 2016, một số nhà sản xuất Mỹ đã giảm sản lượng axit phốtphoric và phân bón trước tình hình nhu cầu phân bón trên thế giới giảm và giá phân bón xuống thấp. Tình trạng tăng giá nguyên liệu cũng gây áp lực lên sản xuất các sản phẩm phốtphat.

Từ cuối năm 2016, giá amoniăc và lưu huỳnh tăng cao hơn đã khiến cho giá thành DAP của các nhà sản xuất Mỹ tăng thêm 30 USD/ tấn, tuy vẫn thấp hơn các mức cao trong năm 2014. Sau đó, giá nguyên liệu đã ổn định trở lại và quay về xu hướng giảm, giúp gia tăng nguồn cung các hợp chất phốtphat từ các nhà sản xuất Mỹ.

Tổng cộng, năm 2016 sản lượng các hợp chất phốtphat của Mỹ đạt 27,8 triệu tấn, tăng nhẹ so với 27,6 triệu tấn năm 2015.

Sản xuất phốtphat tại Marốc sẽ tăng mạnh

Ngành sản xuất các hợp chất phốtphat tại Marốc chiếm hơn 90% giá trị toàn bộ lĩnh vực khai thác khoáng sản nội địa của quốc gia châu Phi này. Trong thời gian tới, ngành này sẽ tiếp tục phát triển mạnh khi Công ty khai thác quặng phốtphat OCP thuộc sở hữu nhà nước tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng khai thác trong nước cũng như các nhà máy phân bón cuối dòng tại nhiều nơi ở châu Phi.

Với trữ lượng hơn 50 tỷ tấn, Marốc chiếm phần lớn trữ lượng quặng phốtphat toàn cầu. Nhưng các dữ liệu khảo sát địa chất trước đây mới chỉ bao gồm khoảng 30% diện tích đất nước, vì vậy ngành sản xuất các hợp chất phốtphat của Marốc có tiềm năng rất lớn là sẽ tiếp tục phát triển dựa trên sản lượng 30 triệu tấn đã đạt được trong năm 2016. Hơn nữa, ngành sản xuất này của Marốc sẽ được hỗ trợ nhờ nhiều hoạt động đầu tư trong nước và quốc tế mà Công ty OCP đang đi đầu thực hiện.

ở trong nước, Công ty OCP đang nắm giữ 3 mỏ quặng phốtphat chính là Khouriba, Gantour và Boucraa. Công ty dự định sẽ tập trung phát triển mỏ Khouriba - hiện đã đạt công suất 18 triệu tấn phốtphat/năm. Tháng 3/2017, OCP đã công bố kế hoạch đầu tư 370 triệu USD với mục tiêu phát triển nhà máy xử lý quặng phốtphat có công suất lớn nhất thế giới tại Oulad Fares và đầu tư hơn 1,68 tỷ USD vào hơn 20 dự án mới tại khu vực Beni Mellal-Khenifra, bao gồm các mỏ mới, các giếng khai thác mới và cơ sở hạ tầng điện. Mục tiêu ngắn hạn của OCP là tăng sản lượng từ 30 triệu tấn/năm hiện nay lên hơn 47 triệu tấn/năm.

Đặc biệt, trong thời gian tới ngành sản xuất các hợp chất phốtphat tại Marốc sẽ được hưởng lợi nhờ các cơ hội phát triển thương mại trong khu vực, đây là một phần trong chiến lược rộng hơn của chính phủ Marốc nhằm tăng cường ảnh hưởng kinh tế và chính trị của mình tại khu vực Hạ Sahara của châu Phi. Công ty OCP sẽ được sử dụng như một công cụ quan trọng của chiến lược thiết lập mối quan hệ trong khu vực và sẽ trở thành nhà cung cấp phân bón chính cho các nước khác, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng. Theo Báo cáo Triển vọng kinh tế châu Phi 2017, Marốc đã đầu tư hơn 8,5 tỷ USD vào 4 dự án ở châu lục này, trở thành nhà đầu tư lớn thứ năm ở châu Phi. Các chương trình đầu tư của Công ty OCP trong khu vực bao gồm các dự án phát triển các nhà máy sản xuất phân bón ở Ethiopia, các cơ sở phối trộn và lưu kho phân bón tại Bờ biển Ngà. Nhờ sự tích hợp theo chiều ngang của quá trình mở rộng này, nhu cầu đối với các hợp chất phốtphat sản xuất ở Marốc sẽ tăng mạnh.

LH

Theo World Fertilizer, 8/2017