VINACHEM

Khi tình trạng thù địch giữa Mỹ và Trung Quốc trong cuộc chiến tranh thương mại hiện nay ngày càng leo thang, ngành sản xuất ở cả hai phía đều đang gặp rủi ro sẽ chịu nhiều thiệt hại trước những tác động của cuộc chiến tranh này. Những mức thuế mới mà Mỹ và Trung Quốc công bố trong vài tháng qua bao gồm nhiều hóa chất và nguyên liệu quan trọng mà cả hai nước đang giao dịch rộng rãi và trong một số trường hợp có rất ít phương án thay thế.

Ngày 15/6/2018, Đại diện Thương mại Mỹ đã công bố danh sách hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc sẽ phải chịu thuế suất bổ sung 25% với hiệu lực từ 6/7/2018. Ngay trong ngày hôm đó, Bắc Kinh công bố sẽ đánh thuế trả đũa 25% lên 545 sản phẩm của Mỹ, bao gồm nông sản, xe ôtô và thủy sản. Chính phủ Trung Quốc cũng xem xét sẽ tăng thuế đối với 114 sản phẩm khác từ Mỹ, kể cả thiết bị y học và các sản phẩm hóa dầu. Bộ Tài chính Trung Quốc cho biết, quyết định về thời điểm áp dụng các mức thuế mới sẽ được công bố vào một thời điểm muộn hơn. Điều này nhằm đáp lại tuyên bố của Tổng thống Mỹ Donald Trump là danh sách các sản phẩm phải chịu tăng thuế có thể được mở rộng và bao gồm các hóa chất như polyeste, vinyl clorua, polyamit,…

Căng thẳng leo thang

Đầu tháng 8/2018, theo yêu cầu của Tổng thống Donald Trump, cơ quan Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) - cơ quan tương tự Bộ Ngoại thương ở các nước khác - đã tăng thuế hải quan từ 10% lên 25% đối với hàng hóa trị giá 200 tỷ USD mà Mỹ nhập khẩu từ Trung Quốc. Mỹ đã bắt đầu đánh thuế lên hàng hóa của Trung Quốc từ mùa hè năm nay nhằm ép buộc Trung Quốc phải thay đổi các phương thức kinh doanh mà Mỹ cho là không đúng đắn.

USTR cũng công bố danh sách các hàng hóa Trung Quốc trị giá 16 tỷ USD sẽ phải chịu thuế nhập khẩu 25% kể từ ngày 23/8. Danh sách này bao gồm nhiều sản phẩm hóa chất và được lập ra sau phiên điều trần tháng 7 trước Quốc hội. Đầu tháng 7, Mỹ đã bắt đầu đánh thuế 25% lên hàng hóa Trung Quốc có giá trị 34 tỷ USD.

Đáp trả lại, Trung Quốc cũng ấn định ngày 23/8/2018 là ngày sẽ bắt đầu đánh thuế 25% lên hàng hóa trị giá 16 tỷ USD của Mỹ. Đồng thời, Trung Quốc công bố danh sách dự kiến sẽ đánh thuế lên những hàng hóa khác trị giá 60 tỷ USD. Hai danh sách này bao gồm cả những hóa chất sản lượng lớn như polypropylen, polyetylen, p-xylen.

Mức thuế nhập khẩu 25% mới mà Trung Quốc áp đặt lên một số hàng nhập khẩu từ Mỹ để trả đũa cho các biện pháp của chính quyền Tổng thống Donald Trump sẽ ảnh hưởng đến nhiều loại nguyên liệu hóa chất khác nhau, kể cả những nguyên liệu hóa dầu, sản phẩm trung gian và polyme.

Trong bối cảnh này, thị trường của một số sản phẩm nêu trong các danh sách đánh thuế giữa hai bên sẽ phải chịu những tác động không nhỏ.

Propan lỏng

Năm 2017, Trung Quốc nhập tổng cộng 13,35 triệu tấn propan lỏng, trong đó 3,37 triệu tấn (chiếm 25,3%) đến từ Mỹ. Các nhà máy tách hydro từ propan (PDH) tại Trung Quốc hiện đang vận hành với lợi nhuận khá tốt. Nếu mức thuế 25% được đánh vào propan lỏng nhập khẩu từ Mỹ, nguồn nhập khẩu nguyên liệu này có thể sẽ ngừng lại. Các Tiểu vương quốc Arập thống nhất là nguồn nhập khẩu propan lỏng lớn nhất của Trung Quốc, chiếm 32% (4,26 triệu tấn) trong năm 2017, vì vậy có thể sẽ xuất khẩu nhiều hơn sang Trung Quốc. Tuy nhiên, chi phí nhìn chung đối với các nhà máy PDH sẽ tăng lên khi các dòng hàng hóa thương mại điều chỉnh lại.

Ngành sản xuất olefin và polyolefin của Trung Quốc sẽ chịu ảnh hưởng do các nhà máy PDH sử dụng propan nhập khẩu làm nguyên liệu sẽ phải tìm kiếm phương án thay thế, hoặc sẽ phải chịu chi phí cao hơn.

Các nhà máy PDH ở Trung Quốc phần lớn sản xuất propylen để chuyển hóa thành polypropylen, axit acrylic, butanol, isobutanol,… Khoảng 50% propylen sản xuất theo quy trình PDH được chuyển hóa thành polypropylen.

Những tác động đối với thị trường hóa chất Trung Quốc được phản ánh ở giá tăng cao của các hợp đồng tương lai trên thị trường giao dịch hàng hóa Đại Liên.

LDPE

Năm 2017 Trung Quốc nhập từ Mỹ 155.000 tấn LDPE, chiếm 6,5% trong tổng số 2.373.000 tấn mà nước này nhập từ khắp nơi trên thế giới.

Nếu những mức thuế mới có hiệu lực, tác động đối với thị trường LDPE sẽ là tối thiểu do nguồn nhập khẩu chính của Trung Quốc là các quốc gia Trung Đông. LDPE của Mỹ có thể được thay thế tương đối dễ dàng bằng hàng hóa từ các quốc gia Trung Đông. Hơn nữa, sản xuất LDPE nội địa tại Trung Quốc sẽ phát triển mạnh trong thời gian 2018-2020. Nhưng một số chuyên gia vẫn lo ngại nguồn cung LDPE sẽ bị thắt chặt. Một số nhà kinh doanh đã ngừng nhập LDPE từ Mỹ ngay sau khi tuyên bố đánh thuế được công bố.

Acrylonitril

Năm 2017, Trung Quốc đã nhập 60.000 tấn acrylonitril từ Mỹ, chiếm 22% tổng khối lượng acrylonitril nhập khẩu là 270.000 tấn. Hai nước xuất khẩu acrylonitril hàng đầu cho Trung Quốc là Hàn Quốc (120.000 tấn) và Đài Loan (73.000) tấn. Acrylonitril của Mỹ chủ yếu được bán cho một công ty kinh doanh và hai công ty sản xuất ABS là Zhenjiang Qimei và LG Yongxing tại Trung Quốc.

Nếu thuế nhập khẩu mới được áp đặt, các nhà kinh doanh có thể ngừng mua hàng. Các công ty sản xuất ABS sẽ chờ đợi để xem mức giá cuối cùng sẽ như thế nào. Quyết định của họ có thể cũng bị ảnh hưởng bởi khối lượng sản phẩm (ABS, sợi acrylic,...) mà họ sẽ xuất khẩu ra nước ngoài (nên có thể được hoàn thuế).

Theo Công ty LG Yongxing, chỉ một lượng nhỏ (dưới 5%) ABS mà họ sản xuất phải chịu mức thuế mới và Mỹ không phải là nguồn cung cấp acrylonitril hàng đầu cho họ. Phần lớn sản phẩm ABS của Công ty được cung cấp cho thị trường nội địa của Trung Quốc.

Nguồn cung acrylonitril tại Trung Quốc dự kiến sẽ bị thắt chặt ở một mức nhất định trong năm 2018 do kế hoạch tạm ngừng sản xuất theo lịch của các nhà sản xuất acrylonitril ở đây.

Các vấn đề về đánh thuế giữa Mỹ và Trung Quốc có thể hỗ trợ cho giá acrylonitril duy trì ở mức cao như hiện nay trong một thời gian dài hơn. ít nhất thì đây cũng là đề tài nóng mà các nhà kinh doanh sẽ lợi dụng để lấy cớ đẩy giá lên cao trong thời gian trước mắt.

Xenluloza axetat

Tổng khối lượng xenluloza axetat nhập khẩu vào Trung Quốc năm 2017 là 58.481 tấn. Trong số đó, khoảng 72% có xuất xứ từ Mỹ. Tuy lượng nhập khẩu khá nhỏ so với các hàng hóa bị đánh thuế đợt này, nhưng mức thuế mới sẽ có ảnh hưởng lớn đến thị trường xenluloza axetat.

Có một trường hợp đáng chú ý: Công ty Xenluloza axetat Nam Thông, nhà sản xuất xenluloza axetat hàng đầu của Trung Quốc, lại là liên doanh giữa Công ty thuốc lá quốc gia của Trung Quốc và Công ty hóa chất Celanese của Mỹ. Vì vậy, nếu lượng nhập khẩu giảm khiến cho giá xenluloza axetat tại Trung Quốc tăng thì Công ty Mỹ cũng sẽ được hưởng lợi.

Trường hợp xenluloza axetat minh họa cho thực tế là tranh chấp thương mại hiện nay giữa Mỹ và Trung Quốc không chỉ làm thay đổi dòng hàng hóa thương mại toàn cầu mà còn ảnh hưởng đến hoạt động của các công ty Mỹ ở Trung Quốc.

Nhựa epoxy

Đối với nhựa epoxy, tác động của những mức thuế mới sẽ hạn chế, do khối lượng nhập khẩu từ Mỹ chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng khối lượng nhập khẩu của Trung Quốc.

Từ năm 2015, lượng nhập khẩu nhựa epoxy của Trung Quốc đã tăng dần, đạt mức kỷ lục 275.000 tấn vào năm 2017. Năm 2017, Mỹ là nước xuất khẩu nhựa epoxy lớn thứ ba sang Trung Quốc, chiếm 33.000 tấn (11,7%). Nhưng so với tổng lượng tiêu thụ khoảng 1,3 triệu tấn của Trung Quốc trong năm 2017 thì lượng nhập khẩu từ Mỹ chỉ chiếm 2,3% thị trường.

Polycacbonat (PC)

Đối với polycacbonat, những tác động về phía nguồn cung cũng chỉ ở mức hạn chế, nhưng tác động về phía nhu cầu có thể lớn hơn. Polycacbonat từ Mỹ chiếm 8% lượng nhập khẩu của Trung Quốc, Mỹ chỉ đứng thứ 7 trong số các quốc gia xuất khẩu polycacbonat sang Trung Quốc. Khối lượng nhập khẩu hàng năm từ Mỹ trong một số năm qua dao động trong phạm vi 100-150 nghìn tấn, chiếm 7-11% thị phần trên thị trường nhập khẩu của Trung Quốc.

Các công ty sản xuất polycacbonat lớn nhất ở Mỹ là Covestro và SABIC. Công ty Covestro có những nhà máy công suất lớn tại Trung Quốc và Thái Lan. Tuy có một số nhà máy ở Trung Quốc, nhưng Công ty cũng cung ứng ra thị trường một số bậc sản phẩm polycacbonat từ các nhà máy bên ngoài Trung Quốc. Nếu mức thuế mới bị áp đặt, Covestro có thể chuyển đổi nguồn cung từ Mỹ sang các nhà máy ở những nước khác. Công ty SABIC cũng có thể cung cấp cho thị trường Trung Quốc từ các nhà máy bên ngoài Mỹ và hiện đang xây dựng nhà máy liên doanh sản xuất polycacbonat tại Trung Quốc. Một số nhà máy polycacbonat đang xây dựng ở Trung Quốc sẽ giúp giảm nhẹ tác động của việc hạn chế nhập khẩu trong năm nay và năm tới.

Về mặt nhu cầu, ngành năng lượng và bảo vệ môi trường cùng với ngành sản xuất xe ôtô là hai lĩnh vực ứng dụng quan trọng đối với polycacbonat ở Trung Quốc. Tổng cộng, hai lĩnh vực này chiếm hơn 50% lượng tiêu thụ polycacbonat trong nước, chúng cũng chiếm hơn 40% thị phần xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ. Nếu Mỹ áp đặt thuế cao hơn lên những sản phẩm này từ Trung Quốc, tính cạnh tranh của chúng sẽ bị ảnh hưởng và đơn đặt hàng cho các nhà máy sản xuất sẽ giảm, qua đó ảnh hưởng đến nhu cầu polycacbonat.

EDC

Nhập khẩu EDC vào Trung Quốc năm 2017 đạt tổng cộng 375 nghìn tấn, trong đó 260 nghìn tấn đến từ Mỹ - chiếm 69% tổng khối lượng nhập. 67% lượng nhập khẩu này được sử dụng cho các mục đích sử dụng nói chung, 33% được cung cấp cho hoạt động chế biến tiếp.

Khi thời điểm thực thi và các chi tiết khác của những mức thuế mới chưa được công bố, thị trường Trung Quốc nhìn chung đang có thái độ chờ đợi, tuy nhiên một số nhà nhập khẩu đã ngừng nhập khẩu EDC. Nếu mức thuế nhập khẩu mới 25% được áp đặt bổ sung, chi phí nhập khẩu EDC sẽ tăng mạnh. Các nhà sản xuất Trung Quốc hiện đang nhập khẩu EDC sẽ mua etylen để tự sản xuất EDC nếu cách làm này giúp họ giảm chi phí. Khi đó, sản xuất và giá xút sẽ tăng mạnh. Nhưng dưới áp lực của hàng tồn kho, các nhà xuất khẩu EDC của Mỹ cũng có thể sẽ giảm giá EDC để duy trì doanh số ở Trung Quốc trong bối cảnh thuế nhập khẩu cao.

PVC

Nhập khẩu PVC năm 2017 của Trung Quốc đạt tổng cộng 771 nghìn tấn, trong đó 306 nghìn tấn đến từ Mỹ - chiếm 40% tổng khối lượng nhập. Phần lớn (92%) PVC nhập khẩu được sử dụng cho mục đích chế biến tiếp và tái xuất. Vì vậy, nhờ được hoàn thuế nên phần lớn các công ty xuất khẩu PVC của Mỹ sẽ không phải chịu ảnh hưởng của việc tăng thuế, chiến tranh thương mại sẽ ít có ảnh hưởng đối với PVC hơn so với EDC.

Polyamit 66

Trung Quốc là nước nhập khẩu ròng polyamit 66, năm 2017 đã nhập 270 nghìn tấn, chiếm 39% tổng khối lượng tiêu thụ trong nước. Nhập khẩu từ Mỹ chỉ chiếm 17% (47 nghìn tấn) trong tổng số 270 nghìn tấn polyamit 66 đã nhập năm 2017.

Polyamit 66 xuất xứ từ Mỹ đã phải chịu thuế bán phá giá tại Trung Quốc từ năm 2009, một nửa trong lượng nhập khẩu từ Mỹ được sử dụng cho các hoạt động chế biến tiếp nên được miễn áp dụng thuế bán phá giá và thuế hải quan. Nhưng phần còn lại sẽ phải chịu chi phí cao hơn nếu mức thuế cao hơn được áp đặt.

Do tình hình không rõ ràng, các nhà kinh doanh tại Trung Quốc đã trở nên cẩn thận khi mua polyamit 66 từ Mỹ và ưu tiên cho việc mua từ các nhà máy trong nước. Các nhà sản xuất trong nước tại Trung Quốc cho biết sản phẩm của họ đã được bán hết sau khi có tin về những mức thuế mới. Những nhà máy trong nước có thể được hưởng lợi nhờ mức thuế mới, nhưng tình trạng thiếu hụt nguồn cung các nguyên liệu adiponitril và HMDA vẫn đang là vấn đề nghiêm trọng, cản trở ngành sản xuất nội địa.

Hội đồng Hóa học Mỹ (ACC), cơ quan đại diện ngành sản xuất hóa chất của nước này, cho rằng đợt đánh thuế mới của Mỹ sẽ “phá hủy các nhà sản xuất hóa chất của Mỹ”. ACC cho biết, hơn 16 tỷ USD trong số 200 tỉ uSD hàng hóa bị đánh thuế là hóa chất. Đặc biệt, các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Mỹ sẽ phải chịu nhiều rủi ro khi chi phí tăng lên theo kiểu này và một số doanh nghiệp có thể sẽ phải ngừng hoạt động.

Mức thuế do Mỹ áp dụng nhằm vào những hóa chất và nguyên liệu mà đối với chúng chỉ có ít phương án thay thế. Ví dụ, USTR dự định sẽ đánh thuế 25% lên các nguyên tố đất hiếm, đây là những nguyên liệu quan trọng then chốt, được sản xuất chủ yếu ở Trung Quốc. Năm 2012, sau khi Trung Quốc đưa ra quy định hạn chế xuất khẩu các nguyên tố đất hiếm, Mỹ cùng với EU và Nhật Bản đã khiếu nại lên Tổ chức Thương mại thế giới WTO.

USTR cũng dự định đánh thuế nhập khẩu 25% lên hexametylen diisoxyanat của Trung Quốc - đây là hóa chất chuyên dụng mà rất ít công ty trên thế giới có thể sản xuất.

LH

Theo Chemical & Engineering News, 8/2018