VINACHEM

Sản xuất nông nghiệp và triển vọng tiêu thụ phân bón

Nhờ những thành quả của Cuộc cách mạng xanh, kể từ năm 1961 đến nay tổng giá trị ngành sản xuất nông nghiệp châu Phi đã tăng gấp bốn lần.

Mặc dù vậy, ngành nông nghiệp châu Phi hiện vẫn còn kém hiệu quả hơn so với Mỹ Latinh và châu á. Xuất khẩu nông sản của toàn lục địa thấp hơn so với Thái Lan. Tổng diện tích đất nông nghiệp đang được sử dụng hiện nay ở châu Phi mới chỉ là 210 triệu ha, trong khi đó tổng diện tích đất có thể canh tác của châu lục lên tới 1 tỷ ha.

Năng suất thu hoạch cây trồng tại một số khu vực của châu Phi như Tiểu vùng Sahara vẫn rất thấp. Ví dụ, sản lượng ngô chỉ bằng 1/6 sản lượng ngô của Mỹ trong điều kiện diện tích đất trồng tương đương.

Một trong những phương pháp rõ ràng để cải thiện năng suất cây trồng là tăng cường sử dụng phân bón, kết hợp với các vật tư đầu vào quan trọng khác như giống cây. Nhiều thập niên canh tác trong thời gian qua đã làm cho đất đai trong khu vực trở nên thiếu dinh dưỡng, vì vậy phân bón không chỉ giúp nâng cao năng suất mà còn lập lại độ màu mỡ của đất, giúp ngăn chặn tình trạng phong hóa đất.

Tuy “Tuyên bố Abuja năm 2006 về phân bón cho Cuộc cách mạng xanh châu Phi” đã cam kết sẽ tăng lượng phân bón sử dụng từ 10 kg/ha lên 50 kg/ha vào năm 2015, nhưng lượng phân bón được sử dụng trung bình ở châu Phi nói chung và Tiểu vùng Sahara nói riêng hiện vẫn thấp hơn đáng kể so với mức này, chỉ khoảng 15 kg/ha, thấp hơn nhiều mức trung bình toàn cầu là 120 kg/ha.

Tiểu vùng Sahara chiếm 20% đất canh tác nông nghiệp của châu Phi. Về lý thuyết, những người nông dân nhỏ (chiếm 70% dân số của khu vực) có thể giúp chuyển đổi khu vực này thành vùng nông nghiệp mạnh trong tương lai, nhưng năng suất thu hoạch hiện đang bị hạn chế nghiêm trọng do thiếu nguồn cung và phương thức quản lý thích hợp các chất dinh dưỡng cây trồng.

Trước tình hình đó, ngày nay một số công ty phân bón lớn trên thế giới đã quay trở lại đầu tư vào các dự án sản xuất, cung ứng và phân phối phân bón tại châu Phi, đặc biệt là Tiểu vùng Sahara. Nhờ vậy thị trường phân bón tại đây có triển vọng sẽ cải thiện mạnh trong những năm tới.

Theo dự báo của Công ty nghiên cứu thị trường CRU, tiêu thụ phân bón của châu Phi sẽ tăng từ mức 7,6 triệu tấn hiện nay lên 13,6 triệu tấn vào năm 2030.

Tăng cường sản xuất và cải thiện cơ sở hạ tầng tiếp thị

Chi phí tiếp thị cũng như phân phối cao do thiếu cơ sở hạ tầng vận chuyển và lưu kho khiến cho giá phân bón đối với phần lớn nông dân Tiểu vùng Sahara cao hơn so nhiều các nơi khác trên thế giới. Ví dụ, chi phí vận chuyển phân bón trong nước trên chặng đường 100 km cao tương tự như vận chuyển từ Bắc Mỹ. Vì vậy, sản xuất phân bón ngay tại địa phương để giảm chi phí vận chuyển và bảo vệ trước các dao động tiền tệ đang là ưu tiên hàng đầu của một số công ty phân bón hoạt động trong khu vực.

Công ty Indorama Eleme tại Nigiêria đã xây dựng nhà máy phân bón với tổng vốn đầu tư 1,5 tỷ USD, công suất 1,4 triệu tấn urê/ năm. Sản phẩm của nhà máy được cung ứng cho thị trường trong nước và xuất khẩu sang các nước láng giềng như Benin, Ghana cũng như các nước khác. Nhà máy sử dụng nguyên liệu khí thiên nhiên và đã đi vào vận hành năm 2016, giúp giảm tình trạng đốt bỏ khí đồng hành trong khai thác dầu mỏ. Nhà máy tạo nguồn cung phân bón với giá thành hợp lý để sản xuất lương thực cho dân số Nigiêria đang ngày càng tăng (dự báo sẽ đạt 263 triệu người vào năm 2030). Công ty Indorama Eleme hiện đã có kế hoạch nâng công suất urê lên 2,8 triệu tấn/năm.

Năm 2016, Công ty OCP với trụ sở tại Marốc đã ký hợp đồng liên doanh xây dựng nhà máy phân bón trong vùng Dire Dawa (Ethiopia) với tổng vốn đầu tư 2,4 tỷ USD. Nhà máy dự kiến sẽ đi vào vận hành năm 2021, cung cấp mỗi năm 3,8 triệu tấn phân đạm và phân lân, đủ để đáp ứng nhu cầu trong nước và có thể xuất khẩu ra các thị trường trong khu vực.

Năm 2016, Công ty Toyota Tsusho thuộc Tập đoàn Toyota (Nhật Bản) đã đưa vào vận hành nhà máy sản xuất phân trộn quy mô lớn với công suất 150.000 tấn/ năm tại Eldoret - một khu vực có tiềm năng lớn ở Kenia. Hợp tác với trường Đại học Moi tại địa phương và Hiệp hội Nông nghiệp và phân bón châu Phi cũng như Trung tâm Phát triển phân bón quốc tế, nhà máy đang thực hiện những thử nghiệm ở khoảng 200 trang trại để áp dụng những công thức phân bón mới và trình diễn kết quả. Nhà máy sẽ sản xuất các loại phân trộn phù hợp với kiểu đất và cây trồng trong khu vực. Công ty Toyota Tsusho sử dụng mạng lưới xe bán hàng của mình để cung cấp phân bón cho các vùng ở Kenia cũng như các nước khác vùng Đông Phi.

Ngoài ra, một số dự án khác đang được dự tính sẽ xây dựng, như nhà máy phân bón tại Dangote (Nigiêria) với công suất 1,27 triệu tấn urê/năm, dự kiến sẽ đi vào vận hành trong năm 2019.

Được hưởng lợi nhờ sản xuất quy mô lớn, những dự án nói trên sẽ giúp cải thiện nguồn cung phân bón đối với các nước đặt nhà máy sản xuất và các nước láng giềng xung quanh.

Đồng thời, các quốc gia trong khu vực cũng đang đầu tư vào cơ sở hạ tầng để giảm chi phí lưu kho và vận chuyển phân bón.

Được hoàn thiện vào năm 2015, nhà ga trung chuyển của Công ty phân bón quốc tế Yara tại Dar es Salaam (Tanzania) có thể nhập khẩu 350.000 tấn phân bón mỗi năm và đang trở thành trung tâm nhập khẩu quan trọng cho Tanzania cũng như khu vực xung quanh. Cảng này là một phần trong dự án “Hành lang phát triển nông nghiệp Nam Tanzania” do Công ty Yara thực hiện. Công ty cũng đã xây dựng nhiều cửa hàng trong 7 khu vực xung quanh hành lang vận chuyển để giúp phân phối phân bón.

HS

Theo IFA, 11/2018