VINACHEM

Ucraina được gọi là “vựa lúa mì của châu Âu”. Nhờ đất đai màu mỡ và ngành nông nghiệp sản xuất ngũ cốc cũng như rau quả quy mô lớn, Ucraina hiện cung cấp những lượng lớn lương thực thực phẩm cho nhiều quốc gia châu Âu và các nơi khác trên thế giới. Năm 2018, nông dân Ucraina đã canh tác tổng cộng 30 triệu hecta đất, tương đương diện tích Italia.

Nhưng đất canh tác nông nghiệp luôn đòi hỏi phải được chăm sóc đặc biệt để đạt năng suất thu hoạch cao, có khả năng chống chịu dịch hại và duy trì tính đa dạng sinh học. Thuốc bảo vệ thực vật là một trong những biện pháp mà người nông dân cần sử dụng để bảo vệ cây trồng của mình.

Hiện tại, nông dân Ucraina tiêu thụ khoảng 100.000 tấn thuốc BVTV mỗi năm, đây là khoản đầu tư xấp xỉ 2 tỷ USD. Nhu cầu lớn như vậy không tránh khỏi sẽ thu hút những kẻ làm ăn phi pháp. Hệ thống pháp luật chưa hoàn hảo, tệ nạn tham nhũng, việc thiếu kiến thức chuyên môn trong cuộc chiến chống thuốc BVTV giả cũng như tình hình kinh tế khó khăn nói chung đã khiến cho Ucraina dễ bị tổn thương trước tình trạng lưu hành và sử dụng thuốc BVTV giả.

Có hai cách để thuốc BVTV giả đi vào thị trường Ucraina, đó là thông qua con đường nhập khẩu và sản xuất trong nước.

Tình trạng buôn lậu hóa chất sử dụng trong nông nghiệp hiện đã là vấn đề lớn, vượt ra ngoài biên giới quốc gia và đe dọa sẽ trở nên ngày càng lớn hơn khi nhu cầu lương thực thực phẩm trên thế giới tiếp tục tăng. Trong đó, buôn lậu các sản phẩm “rởm” là vấn đề nhức nhối nhất. Với giá trị thị trường bảo vệ cây trồng toàn cầu lên đến khoảng 60 tỷ USD, thuốc BVTV giả ước tính chiếm 15% thị phần - một lĩnh vực hoạt động rất béo bở cho tội phạm quốc tế có tổ chức.

Là quốc gia tiêu thụ thuốc BVTV quy mô lớn, Ucraina cũng là đích ngắm hấp dẫn của các nhóm tội phạm. Mùa hè 2018, cảnh sát Ucraina đã phát hiện một doanh nghiệp tư nhân tham gia nhập khẩu và phân phối bất hợp pháp các sản phẩm bảo vệ cây trồng “rởm” từ Trung Quốc. Cảnh sát đã tịch thu 139 tấn hóa chất nhập khẩu không có giấy phép, không ghi xuất xứ và thành phần rõ ràng.

Nhưng ngoài sản phẩm nhập lậu từ nước ngoài, thị trường nội địa của Ucraina cũng có những vấn đề mang tính đặc thù riêng. Ví dụ, Ucraina không có các cơ sở tiêu hủy thuốc BVTV giả. Sau khi bị tịch thu, các sản phẩm bất hợp pháp thường được bảo quản trong các nhà kho không được canh giữ tốt, vì vậy chỉ sau một thời gian chúng lại tái xuất hiện trên thị trường. Để giải quyết vấn đề này, chính phủ Ucraina mới đây đã cho phép xuất sang châu Âu các loại thuốc BVTV giả bị thu giữ hoặc thuốc BVTV không thể sử dụng để tiến hành tái chế. Tương tự, phần lớn các loại bao bì thuốc BVTV đều không được tiêu hủy đúng quy định nên thường bị những kẻ phạmpháp tái sử dụng để đóng bao thuốc BVTV giả.

ước tính, thuốc BVTV giả chiếm khoảng 25% tổng giá trị thị trường thuốc BVTV tại Ucraina, trong đó bao gồm cả các sản phẩm “rởm” được nhập khẩu từ nước ngoài và sản xuất trong nước. Với giá bán rẻ, những sản phẩm giả này vẫn thu hút sự quan tâm của những người nông dân chưa nhận thức hết tác hại của chúng.

Tác hại của thuốc BVTV giả rất phức tạp. Trong trường hợp tốt nhất chúng không có hiệu quả trong việc bảo vệ cây trồng chống dịch hại, còn trong trường hợp xấu nhất chúng phá hủy cây trồng, làm hư hỏng sản phẩm nông nghiệp. Tác hại đối với môi trường còn lan rộng hơn nhiều: Thuốc BVTV giả gây ô nhiễm lâu dài đối với đất, nước bề mặt và nước ngầm, đe dọa tính đa dạng sinh học của các hệ sinh thái tại địa phương. Thuốc BVTV giả cũng ảnh hưởng đến uy tín của các nhà sản xuất hợp pháp, vì phần lớn các loại thuốc BVTV giả được đóng trong bao bì gốc của các nhà sản xuất có uy tín.

Nâng cao nhận thức về sự nguy hiểm của tình trạng buôn lậu thuốc BVTV giả và tác hại mà thuốc BVTV giả gây ra đối với ngành nông nghiệp là một trong những mục đích của Chương trình môi trường đặc biệt do Liên hợp quốc thực hiện tại Ucraina. Đây là chương trình được thiết kế nhằm giúp đỡ các quốc gia tuân thủ nghĩa vụ quản lý hóa chất và phế thải trong khuôn khổ các công ước Basel, Rotterdam, Minamata và Stockholm. Chương trình này giúp đào tạo và huấn luyện các chuyên gia sinh thái nông nghiệp cũng như các chuyên gia chống buôn lậu trong lực lượng cảnh sát và đặc biệt là các viên chức hải quan làm việc với thuốc BVTV nhập khẩu tại biên giới.

HV

Theo Unenvironment, 12/2018