VINACHEM

Theo báo cáo mới đây của Hiệp hội Phân bón quốc tế (IFA), nhu cầu phân bón toàn cầu từ nay cho đến năm 2023 sẽ ổn định, trong khi đó nguồn cung sẽ tăng trưởng với tốc độ trung bình 1,6%/năm.

Bối cảnh kinh tế và chính trị

Hoạt động thương mại và đầu tư trên toàn cầu đã suy yếu trong năm 2019 do những căng thẳng thương mại ngày càng tăng. Theo đánh giá của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), tốc độ tăng trưởng kinh tế thế giới đã giảm từ 3,6% trong năm 2018 xuống 3,3% trong năm 2019. Giữa năm 2019, IMF dự báo tốc độ tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2020 sẽ duy trì ổn định ở mức khoảng 3,6%/năm nhờ sự phát triển tiếp tục của các nền kinh tế mới nổi như Trung Quốc và ấn Độ, trong khi đó nền kinh tế tại các nước phát triển và các nền kinh tế mới nổi khác như Nga, Mêhicô, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ chỉ tăng trưởng nhẹ.

Tuy nhiên, sự bùng phát và hoành hành của dịch cúm do coronavirus gây ra tại Trung Quốc từ cuối tháng 12/2019 đến nay đang gây lo ngại và căng thẳng trên khắp toàn cầu.

Đến tháng cuối 2/2020, dịch cúm do virut CoVID-19 đã lấy đi sinh mạng của gần 3.000 người, hơn 80.000 người bị nhiễm bệnh trên toàn thế giới, phần lớn ở Trung Quốc. Gần 50 thành phố Trung Quốc - công xưởng của thế giới - đã bị phong tỏa, trong khi số người tử vong và nhiễm mới vẫn tiếp tục tăng lên từng ngày. Trước mắt, cuộc khủng hoảng này đang làm gián đoạn chuỗi cung ứng khi tất cả các nhà sản xuất cạn kiệt hàng tồn kho do lao động không đi làm và các luồng giao thông đình trệ. Một số chuyên gia kinh tế cho rằng, đại dịch Coronavirus sẽ khiến nhiều doanh nghiệp Trung Quốc phá sản. Điều rõ ràng là virus đang tạo thêm một lớp phức tạp cho các doanh nghiệp mới bắt đầu thở phào nhẹ nhõm vì căng thẳng thương mại hạ nhiệt. Có chuyên gia đánh giá hậu quả của đại dịch virus này đối với Trung Quốc có thể còn lớn hơn cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung. Trong nền kinh tế toàn cầu liên kết với nhau, cuộc khủng hoảng của Trung Quốc được dự báo có khả năng sẽ gây ra tổn thất hàng trăm tỷ USD cho kinh tế toàn cầu.

Nhu cầu lương thực thực phẩm

Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) cũng như Tổ chức Lương thực và nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) dự báo nhu cầu lương thực thực phẩm toàn cầu trong thập niên 2020 sẽ tăng trưởng với tốc độ chậm hơn thập niên trước. Tuy tăng trưởng dân số vẫn là động lực chính cho nhu cầu lương thực thực phẩm, nhưng tốc độ tăng trưởng này cũng đang chậm dần. Hơn nữa, tiêu thụ lương thực thực phẩm trên đầu người dự kiến sẽ tăng chậm hơn do đã đạt những mức bão hòa ở một số thị trường.

Quá trình mở rộng diện tích sản xuất nông nghiệp trên thế giới trong thập niên 2020 sẽ đi theo cùng xu hướng như nhu cầu đối với sản phẩm nông nghiệp. Sản lượng nông nghiệp tăng sẽ chủ yếu do tăng năng suất cây trồng.

Hiện nay vẫn có nhiều yếu tố bất ổn liên quan đến sản lượng cũng như nhu cầu ngô và đậu nành do tranh chấp thương mại Mỹ-Trung và sự lây lan của dịch tả lợn châu Phi thời gian qua tại Đông á.

Nhu cầu phân bón

Sau khi tăng 1,3% trong niên vụ 2017/2018, tiêu thụ phân bón toàn cầu ước tính đã giảm 1,0% trong niên vụ 2018/2019, xuống còn 190 triệu tấn. Sự suy giảm nhu cầu này phản ánh sự kết hợp của nhiều yếu tố: giá phần lớn nông sản trên thế giới đang xuống thấp, điều kiện thời tiết không thuận lợi ở các khu vực quan trọng đối với sản xuất nông nghiệp và tiêu thụ phân bón, sự mất giá của đồng tiền ở một số nước nhập khẩu phân bón, căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc cũng như giữa Nga và Ucraina, các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Iran, hiệu quả sử dụng phân bón ngày càng tăng ở các nước phát triển cũng như Trung Quốc.

Theo dự báo của IFA, mức suy giảm tiêu thụ phân đạm và phân kali sẽ nhẹ hơn so với phân lân. Những thay đổi lớn nhất về tiêu thụ phân bón có khả năng sẽ diễn ra tại Bắc Mỹ.

Triển vọng tiêu thụ trung hạn

Triển vọng trung hạn của ngành nông nghiệp trên thế giới sẽ không thay đổi nhiều so với những năm trước, tuy nhiên tốc độ tăng trưởng của sản xuất nông nghiệp đang giảm. Hơn nữa, những kỳ vọng về việc cải thiện hiệu quả sử dụng phân bón và xu hướng tái chế nhiều hơn các nguồn phân bón hữu cơ sẽ gây áp lực lên nhu cầu phân bón ở những nước phát triển cũng như ngày càng nhiều ở các nền kinh tế mới nổi. Nhu cầu tại Nam á và châu Phi sẽ tiếp tục bị ảnh hưởng mạnh do các chương trình trợ cấp phân bón thường xuyên thay đổi.

Theo dự báo của IFA, nhìn chung lượng tiêu thụ các chất dinh dưỡng NPK trên toàn cầu năm 2023 sẽ đạt 268 triệu tấn, đạt tốc độ tăng trưởng trung bình 1,3%/năm trong thời gian 2019-2023. Trong đó, nhu cầu các chất dinh dưỡng NPK cho phân bón sẽ đạt 203 triệu tấn, tăng 1,3%/năm và chiếm 76% tổng lượng tiêu thụ.

Nhu cầu phân bón toàn cầu sẽ tăng trưởng trung bình 1,1%/năm trong thời gian từ niên vụ 2018/2019 đến niên vụ 2023/ 2024. Dự kiến, nhu cầu phân bón sẽ đạt 204 triệu tấn vào niên vụ 2023/2024. Trong khi đó, nhu cầu phân kali trên toàn cầu sẽ tăng nhanh hơn (1,4%/năm) so với nhu cầu phân lân (1,2%/năm) và nhu cầu phân đạm (1,0%/ năm) do kết quả của việc cải thiện liên tục các phương thức quản lý phân đạm cũng như các chương trình bón phân cân đối. Tốc độ tăng trưởng nhu cầu phân kali đã giảm mạnh từ đầu thập niên 2010 do nhu cầu của Trung Quốc ít thay đổi.

Những khu vực được dự báo có tốc độ tăng trưởng nhu cầu phân bón cao nhất là châu Phi (đặc biệt là Tiểu vùng Sahara), tiếp theo là khu vực Đông âu - Trung á, khu vực Nam á và châu Mỹ La tinh. Nhu cầu tại Bắc Mỹ sẽ tăng trưởng thấp hơn do bị ảnh hưởng bởi tình hình thời tiết bất lợi. Nhu cầu tại Đông á, Tây và Trung âu sẽ duy trì ổn định, trong khi đó nhu cầu tại châu Đại dương và Tây á chỉ tăng nhẹ. Tính theo khối lượng tiêu thụ, các khu vực Nam á, châu Mỹ La tinh, châu Phi, Đông âu và Trung á dự kiến sẽ chiếm tỷ lệ tương ứng là 33%, 24%, 15% và 12% trong nhu cầu phân bón toàn cầu thời kỳ 2020-2023.

Nguồn cung phân bón

Thị trường phân bón thế giới khá trầm lắng trong năm 2018 do căng thẳng thương mại và giá nông sản tăng giảm thất thường. Tình hình này cũng đã ảnh hưởng đến nguồn cung và khối lượng giao dịch phân bón trong năm 2019.

Nhìn chung, nguồn cung phân bón đang tiếp tục tăng trong khi nhu cầu toàn cầu không thay đổi. Lượng tiêu thụ các chất dinh dưỡng NPK trên toàn cầu năm 2018 chỉ tăng 0,7% so với năm trước, đạt 252 triệu tấn chất dinh dưỡng. Trong đó, lượng tiêu thụ các chất dinh dưỡng dùng trong phân bón trên toàn cầu chiếm 75% và duy trì ở mức ổn định là 190 triệu tấn, lượng tiêu thụ trong các ứng dụng công nghiệp chiếm tổng cộng 62 triệu tấn. Khối lượng xuất khẩu phân bón đạt 59 triệu tấn (tính theo chất dinh dưỡng), tăng 2%, nhưng lượng giao hàng nội địa tại các nước giảm nhẹ xuống 193 triệu tấn, chiếm 77% tổng lượng tiêu thụ.

Áp lực đối với sản xuất

ở nhiều khu vực trên thế giới, ngành sản xuất phân bón phải tuân thủ các quy định mới liên quan đến nguồn cung. Do các lo ngại về môi trường và an toàn, chính phủ ở nhiều nước đang đưa ra những quy định mới về sản xuất, chứng chỉ sản phẩm và nhà máy, quản lý phế thải.

Trong những năm gần đây, tốc độ tự do hóa thương mại đã chậm lại trong khi các biện pháp hạn chế đã gia tăng.

Các chính sách thương mại thời kỳ 2018/2019 đã ảnh hưởng đến khối lượng giao thương hàng hóa, trong đó có phân bón. Đó là các biện pháp phòng vệ thương mại, cấm nhập khẩu và các rào cản hành chính đối với hàng nhập khẩu. Các biện pháp trừng phạt kinh tế đã nổi lên mạnh kể từ năm 2018, dẫn đến những tác động lớn hơn đối với hoạt động thương mại của hàng hóa nông nghiệp, trong khi đó những bất ổn chính trị gia tăng có thể làm suy yếu tiếp tăng trưởng kinh tế toàn cầu.

Xu hướng tăng trưởng nguồn cung

Trong thời kỳ 2018-2023, ngành sản xuất phân bón trên thế giới dự kiến sẽ đầu tư gần 110 tỷ USD, tăng công suất lên thêm 65 triệu tấn. Đầu tư vào các nhà máy mới đang gia tăng ở tất cả các phân khúc sản phẩm, nhưng công suất phân đạm mới sẽ chiếm 2/3 vốn đầu tư trong thời kỳ này.

Nhờ xu hướng mở rộng công suất trong thời gian từ nay cho đến năm 2023, nguồn cung phân bón sẽ đủ để đáp ứng nhu cầu toàn cầu.

Dựa trên dự báo tăng trưởng nhu cầu hàng năm đối với tất cả các lĩnh vực sử dụng là 1,3%/ năm và tăng trưởng nguồn cung hàng năm 1,6%/ năm, nhìn chung sự phát triển của nguồn cung sẽ tiếp tục là yếu tố tạo động lực cho thị trường phân bón thế giới đến năm 2023.

TN

Theo IFA, 12/2019