VINACHEM

Chiến tranh thương mại ngày càng leo thang giữa Mỹ và Trung Quốc đã mang lại một số tác động trực tiếp đối với công nghiệp hóa chất và ngành sản xuất dầu mỏ. Cho đến nay, khí đốt hóa lỏng (LPG) và polyetylen đã bị ảnh hưởng mạnh nhất bởi các mức thuế quan mới. Cả Mỹ và Trung Quốc đều đã phải điều chỉnh hoạt động thương mại của mình: Trung Quốc chuyển sang nhập khẩu LPG, hóa chất và chất dẻo từ các nguồn khác ngoài Mỹ, trong khi đó các nhà xuất khẩu của Mỹ cũng tìm kiếm các thị trường khác.

Mặc dù việc điều chỉnh hoạt động thương mại đối với LPG đã đạt được những thành công tương đối, nhưng Trung Quốc cũng phải trả giá cao hơn. Khi các công ty nhập khẩu của Trung Quốc chuyển hướng nhiều hơn sang các nguồn nhập khẩu từ Trung Đông, giá hợp đồng của Arập Xê-út đã tăng, khiến cho nước này trở thành nước hưởng lợi chính. Tác động dây chuyền đối với các nước khác nhập khẩu LPG từ Trung Đông là giá nhập khẩu tăng cao hơn, làm tăng chỉ số giá của khu vực Đông Bắc á.

Có thể quan sát thấy sự điều chỉnh khác trong lĩnh vực polyetylen - sản phẩm hóa chất được xuất khẩu nhiều nhất đến Trung Quốc. Các tuyến thương mại polyetylen hiện đã thay đổi do hàng xuất khẩu của Mỹ chuyển hướng từ Trung Quốc sang các nước khác. Nhưng khác với LPG, giá polyetylen nhập vào Trung Quốc không tăng đáng kể mặc dù phải chịu mức thuế 25%. Nguyên nhân của tình hình này là nguồn cung dư thừa trên thị trường polyetylen toàn cầu, bao gồm nhiều nguồn từ các khu vực địa lý khác nhau. Do các nhà máy mới đi vào hoạt động, xuất khẩu polyetylen của Bắc Mỹ được dự báo tăng từ 3 triệu tấn năm 2017 lên 9 triệu tấn năm 2020. Khi Trung Quốc chiếm 50% tăng trưởng nhu cầu polyetylen hàng năm, việc tiếp cận thị trường này sẽ trở nên ngày càng quan trọng.

Những trường hợp nêu trên cho thấy tác động của những mức thuế quan mới có thể được giảm thiểu như thế nào. Nhưng nhìn chung có thể dự báo những mức thuế mới sẽ gây áp lực giảm nhu cầu đối với cả hóa chất và các sản phẩm dầu mỏ tinh chế.

Từ tháng 1/2018, sau khi Mỹ áp thuế 30% lên pin quang điện nhập khẩu - phần lớn xuất xứ từ Trung Quốc - chính phủ của Tổng thống Donald Trump đã công bố hàng loạt biện pháp mới. Hàng hóa nhập từ Trung Quốc với tổng giá trị khoảng 250 tỷ USD sẽ phải tuân theo các quy định tại điều 301, Đạo luật thương mại năm 1974 của Mỹ. Sau đợt đầu tiên các biện pháp nhằm vào lượng hàng trị giá 50 tỷ USD, một lượng hàng bổ sung trị giá 200 tỷ USD sẽ phải chịu áp thuế 10% từ ngày 24/9/2018. Hơn nữa, mức thuế này sẽ tăng lên 25% vào tháng 1/2019. Mỹ đe dọa sẽ tiếp tục áp gói thuế thứ ba lên lượng hàng trị giá 260 tỷ USD nếu Trung Quốc trả đũa. Bên cạnh đó, những mức thuế cao đến 25% đánh vào xe ôtô của châu Âu và các loại xe ôtô khác sản xuất ở nước ngoài cũng đang được chính phủ Mỹ xem xét.

Tuy về ngắn hạn Mỹ có thể hưởng lợi, nhưng về dài hạn các nhà quan sát thị trường cho rằng những mức thuế trả đũa sẽ không có lợi cho bên nào. Theo Công ty phân tích và tư vấn tài chính IHS Markit, dự báo tăng trưởng GDP của Mỹ đối với năm 2020 đã được điều chỉnh giảm từ mức 3,2% đưa ra vào tháng 1/2018 xuống mức dự báo mới vào tháng 10/2018 là 3,0%. Chính sách thuế quan mới sẽ gây tác động dây chuyền lên giá hàng hóa nội địa tại Mỹ, làm giảm sức mua của người dân. Cuối cùng, tác động bất lợi của lạm phát do chiến tranh thương mại gây ra sẽ vượt quá những lợi ích mà Mỹ thu được, hơn nữa những tác động này sẽ ngày càng nặng thêm do các biện pháp trả đũa.

Tác động của những mức thuế quan mới đối với Trung Quốc sẽ lớn gấp đôi. Trước tiên, xuất khẩu của Trung Quốc đến đối tác thương mại lớn nhất của mình sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp. Thứ hai, đầu tư trực tiếp của nước ngoài tại Trung Quốc sẽ giảm, dẫn đến giảm tăng trưởng kinh tế. Hơn nữa, tác động lan truyền sẽ ảnh hưởng đến niềm tin và giá trị của các tài sản trên toàn cầu, qua đó làm giảm tiếp tăng trưởng GDP trên toàn cầu trong các năm 2019 và 2020.

Trong bối cảnh trên, thị trường hóa chất toàn cầu sẽ phải chịu ảnh hưởng không nhỏ.

Các thị trường hóa chất trên thế giới hiện nay đang tiếp tục tăng trưởng với tốc độ bằng 1 đến 1,5 lần tốc độ tăng trưởng GDP. Những thay đổi trong tăng trưởng kinh tế thường được thể hiện khuyếch đại trong nhu cầu của thị trường hóa chất. Kết quả mô phỏng kịch bản chiến tranh thương mại bùng phát hoàn toàn cho thấy những tác động nghiêm trọng lên nền kinh tế Trung Quốc, với tăng trưởng GDP giảm 30-40% (từ hơn 6% xuống 3,5%). Hiện nay Trung Quốc đang là trung tâm của tăng trưởng nhu cầu hóa chất, vì vậy những tác động như vậy sẽ gây ra những rối loạn nghiêm trọng đối với các thị trường hóa chất trên thế giới.

Những tranh chấp thương mại ban đầu mới chỉ có những tác động nhỏ đến các ngành sản xuất hóa chất, do dòng thương mại của những sản phẩm hàng hóa này được điều chỉnh đến những nguồn cung khác. Nhưng tác động tiềm năng sẽ lớn hơn nhiều trong trường hợp chiến tranh thương mại leo thang đến những mức cao nhất, có thể gây thiệt hại nghiêm trọng cho nền kinh tế các khu vực và kinh tế toàn cầu. Khi đó, nhu cầu có thể giảm rất mạnh và tình trạng dư thừa nguồn cung tiếp theo sẽ dẫn đến sự sụt giảm lợi nhuận của các công ty sản xuất hóa chất.

HS

Theo IHS Markit, 12/2018