VINACHEM

Một vụ lừa đảo khoa học quy mô lớn liên quan đến gian lận trong đánh giá phản biện các công trình nghiên cứu khoa học tại Trung Quốc đã buộc chính phủ nước này phải có những biện pháp xử lý cứng rắn.

Cuối tháng 7/2017, Bộ Khoa học và công nghệ Trung Quốc tuyên bố gần 500 nhà nghiên cứu được ghi tên là tác giả của khoảng 100 bài báo khoa học đã đăng trên một tạp chí khoa học quốc tế sẽ phải chịu các biện pháp kỷ luật vì hành vi sai trái của họ đã gây thiệt hại nghiêm trọng cho uy tín khoa học của đất nước.

Một số cơ quan đã cấm các nhà khoa học liên quan đến vụ lừa đảo tham gia các chương trình nghiên cứu - tuy trước mắt chỉ là tạm thời. Ngoài ra, cũng có các hình phạt khác như ngừng thăng chức, hủy bỏ khen thưởng, cắt trợ cấp nghiên cứu khoa học. Các bộ trong chính phủ Trung Quốc tuyên bố sẽ hành động không nhân nhượng để dẹp bỏ vụ lừa đảo này. Một quan chức trong Bộ Khoa học và công nghệ nói rằng họ sẽ phải xóa bỏ vấn đề từ gốc rễ.

Quyết định nói trên của Bộ Khoa học và công nghệ đánh dấu đỉnh điểm của đợt điều tra sau khi 107 bài báo khoa học của các tác giả Trung Quốc bị thu hồi. Đây là những bài báo đã đăng trên tạp chí Tumor Biology - tạp chí chuyên ngành về ung thư tại Mỹ - trong thời gian từ 2012 đến 2016. Chúng bị thu hồi vào tháng 4/2017 sau khi những người biên tập của Nhà xuất bản Springer (nơi xuất bản Tạp chí Tumor Biology) nhận thấy có những lý do mạnh mẽ để tin rằng đã xảy ra gian lận trong quá trình phản biện khoa học.

Những nhà điều tra cho biết, các tác giả của những bài báo nói trên đã tham gia vào một loại gian lận rất thông thường: Họ thuê các bên thứ ba hoặc tự viết những bài phản biện khen ngợi, giúp cho bài báo của mình được chấp nhận đăng trên Tạp chí.

Đợt điều tra của Bộ Khoa học và công nghệ Trung Quốc tập trung vào 101 bài báo đã có bằng chứng về gian lận trong phản biện. Các nhà điều tra kết luận là 95 bài báo trong số đó đã được các bên thứ ba cung cấp ý kiến của những “chuyên gia” rởm hoặc các bài đánh giá phản biện giả tạo. Trong 6 trường hợp khác, các tác giả đã tự mình thực hiện việc lừa đảo.

Các nhà điều tra nhận thấy, trong số những bài báo có gian lận về phản biện thì 80 bài báo đã báo cáo kết quả nghiên cứu có thực, 9 bài báo khác đưa ra những kết quả không trung thực và bịa đặt, 12 bài báo đã được “tác giả” mua trực tiếp từ các bên thứ ba, 6 bài báo còn lại có những vấn đề khác hoặc vẫn đang bị tiếp tục điều tra.

Các nhà điều tra đã nêu tên 521 nhà khoa học và bác sĩ liên quan đến 107 bài báo bị thu hồi. Hiện tại, đã có 11 người bị sa thải do hành vi sai trái của mình, 24 người bị đưa vào danh sách theo dõi vì bằng chứng chưa đầy đủ. Trong số những người còn lại thì 102 người bị buộc tội chịu trách nhiệm chính trong việc gian lận, 70 người chịu trách nhiệm liên đới. Hơn nữa, có 314 người tuy không tham gia vụ lừa đảo nhưng bị buộc tội phải chịu trách nhiệm vì đã cho phép ghi tên mình với tư cách đồng tác giả mà không kiểm tra xem những đồng nghiệp của họ có cư xử đúng đắn hay không.

Nhiều cơ quan quan trọng như Bộ Giáo dục, Hội Khoa học kỹ thuật Trung Quốc,…đã cùng Bộ Khoa học và công nghệ Trung Quốc tham gia điều tra vụ bê bối nói trên. Theo quy định từ trước đến nay, các cơ quan này sẽ tự quyết định các biện pháp trừng phạt đối với từng trường hợp cụ thể.

Năm 2005, Trung Quốc cũng đã từng chấn động vì một vụ lừa đảo khoa học nghiêm trọng, khi nhà khoa học trẻ Trần Tiến tuyên bố phát triển thành công vi mạch mang tên Hán Tâm, có khả năng xử lý 200 triệu tín hiệu một giây. Phát minh của Trần được ca ngợi là “bước đột phá vĩ đại của ngành công nghệ TQ”, có thể giúp chấm dứt sự phụ thuộc của TQ vào công nghệ vi mạch nước ngoài. Công ty do Trần thành lập đã nhận được đơn đặt hàng sản xuất 3,5 triệu vi mạch điện tử. Nhưng sau đó một số cộng sự đã tố cáo Trần làm giả nghiên cứu vi mạch. Trên thực tế, Trần đã nhập vi mạch của Hãng Motorola, rồi cho công nhân thay thế mác Motorola bằng thương hiệu Hán Tâm.

HS

Theo ScienceDaily, 7/2017