VINACHEM

Với những chuyển biến mới trong thời gian gần đây, thị trường phân đạm thế giới đã đặt ra những thách thức không nhỏ trước các công ty sản xuất, kinh doanh, phân phối cũng như người sử dụng phân bón.

Diễn biến giá phân đạm

Cuối quý I/2018, giá urê đã giảm 6% so với cùng kỳ năm trước. Đợt giảm giá này diễn ra sau khi giá tăng mạnh tạm thời trong quý IV/2017. Tháng 10/2017, giá urê tăng khi sản lượng ở Trung Đông, Angiêri, Inđônêxia và Vênêxuêla giảm đồng thời với việc trì hoãn đưa vào vận hành một số nhà máy urê mới ở các nơi khác. Đến cuối năm, khi sản xuất hồi phục và các nhà máy mới bắt đầu đi vào vận hành, giá đã giảm trở lại nhưng vẫn cao hơn so với cùng kỳ năm trước do chi phí năng lượng cao, đặc biệt là khí thiên nhiên và than.

Giá phân đạm năm 2017 đã diễn biến không đều trên thế giới, nhưng nhìn chung mặt bằng giá thấp hơn năm 2016 do nguồn cung dư thừa trên toàn cầu. Đây là sự phát triển tích cực đối với người nông dân ở nhiều nơi trong bối cảnh giá nông sản tương đối trì trệ.

Trong khi đó, những dao động mạnh về giá với diễn biến khó lường đã chi phối thị trường trong năm 2017.

Cụ thể, giá urê tại New Orleans (Los Angeles, Mỹ) đã lên xuống khác thường trong năm qua. Cuối tháng 1, giá urê (giao tháng 3) đã tăng lên đến 250 USD/tấn, nhưng sau đó sụt mạnh xuống chỉ còn 160 USD/tấn. Đến cuối tháng 10, giá urê lại tăng lên 250 USD/tấn, tiếp theo đã giảm xuống 220 USD/tấn trong 4 tuần, sau cùng đã kết thúc năm ở mức 250 USD/tấn.

Có thể dự báo những dao động như vậy của giá phân đạm sẽ tiếp tục diễn ra do thị trường toàn cầu đang trong quá trình chuyển đổi. Đặc biệt, nhập khẩu urê vào Mỹ đã giảm trong năm 2017 và tiếp tục giảm trong năm 2018 do sản lượng của các nhà máy mới trong nước đang thay thế hàng nhập khẩu. Trong khi đó, sản xuất urê tại Trung Quốc giảm năm thứ hai liên tiếp do chi phí tăng và các quy định về bảo vệ môi trường ngày càng chặt chẽ.

Những thay đổi về nguồn cung và nhu cầu

Những dao động mạnh về giá đã diễn ra khi thị trường tự điều chỉnh trước tình hình công suất urê toàn cầu tăng và nhu cầu ở một số khu vực thay đổi. Ví dụ, tuy Bắc Mỹ là khu vực vẫn phải phụ thuộc vào nguồn cung nhập khẩu nhưng nay đã nhập khẩu ít urê hơn. Nhập khẩu urê và UAN vào Bắc Mỹ từ tháng 7 đến tháng 11/2017 đã giảm 31% và 29% tương ứng so với năm trước.

Ấn Độ, quốc gia nhập khẩu phân đạm lớn nhất thế giới, đã hoàn toàn không nhập khẩu sản phẩm này trong thời gian từ tháng 10/2016 đến tháng 3/2017.

Các chuyên gia phân bón dự báo nhu cầu phân đạm sẽ tăng với tỷ lệ trung bình 2%/năm với những động lực là sự gia tăng diện tích đất canh tác nông nghiệp, nỗ lực đạt sản lượng thu hoạch cây trồng cao hơn tại những khu vực như Achentina, Braxin, Ukraina, cùng với sự gia tăng của nhu cầu công nghiệp.

Đồng thời, công suất phân đạm trên thế giới cũng đang tăng với những nhà máy mới đi vào vận hành trong năm 2018 và những năm tới.

Sau vài năm diễn ra những đợt tăng công suất phân đạm quy mô lớn trên khắp thế giới, đặc biệt là tại Trung Đông, Trung Quốc cũng như các khu vực khác của châu Á, nay những nhà máy phân đạm mới cũng đã bắt đầu được đưa vào vận hành ở Bắc Mỹ.

Nhìn chung, thị trường urê toàn cầu tiếp tục đứng trước triển vọng cung vượt cầu do các nhà máy mới tại Azerbaijan, Inđônêxia, Nga và Mỹ sẽ bắt đầu đưa sản phẩm ra thị trường.

Trong môi trường đầy biến động, các nhà sản xuất, kinh doanh, phân phối và bán lẻ phân đạm đều đang đứng trước cùng một thách thức, đó là phải giảng giải những tín hiệu của thị trường như thế nào.

Trong quá khứ, các nhà bán lẻ có thể dựa trên kinh nghiệm để đặt mua trước với niềm tin là giá sẽ tăng trong các chu kỳ tiêu thụ truyền thống. Nhưng trong những năm gần đây, động lực này đã thay đổi. Giá phân đạm, đặc biệt là ở Bắc Mỹ, đã không đi theo các khuôn mẫu trong lịch sử, khiến cho các nhà sản xuất, kinh doanh, phân phối và bán lẻ phải vất vả tìm đúng thời điểm thích hợp để mua vào.

Về mặt khu vực địa lý, hiện nay ba quốc gia có ảnh hưởng lớn nhất đối với động lực giá phân bón trên thị trường quốc tế là Trung Quốc, Ấn Độ và Bắc Mỹ.

Thị trường Trung Quốc

Trung Quốc là quốc gia tiêu thụ, sản xuất và xuất khẩu phân đạm lớn nhất thế giới. Nhưng giá phân đạm dao động trên thị trường quốc tế, giá than tăng cao, sự dao động của tỷ giá ngoại tệ, những hạn chế về nguồn cung khí ga và những quy định chặt chẽ hơn về bảo vệ môi trường đã khiến cho tỷ lệ vận hành công suất trong sản xuất phân đạm ở Trung Quốc giảm xuống chỉ còn 50-60% trong năm 2017.

Xuất khẩu urê của Trung Quốc đã giảm từ khoảng 13 triệu tấn năm 2015 xuống 4-5 triệu tấn năm 2017. Thậm chí, Trung Quốc đã phải nhập khẩu một lượng nhỏ urê trong năm 2017. Sự thay đổi như vậy trong thời gian 2 năm qua đã trở thành sự thay đổi lớn nhất mà thương mại urê toàn cầu đã chứng kiến từ trước đến nay.

Nếu Trung Quốc tiếp tục giữ tỷ lệ vận hành công suất và lượng nhập khẩu urê ở mức thấp, giá urê toàn cầu sẽ được hỗ trợ. Nhưng nếu Trung Quốc tăng mạnh tỷ lệ vận hành công suất và xuất khẩu, giá urê toàn cầu nhiều khả năng sẽ sụt giảm mạnh.

Thị trường Ấn Độ

ấn Độ và Braxin hiện đang nhập khẩu urê nhiều hơn Mỹ, vì vậy 2 quốc gia này đã trở thành những trung tâm quan trọng về nhu cầu urê trên thế giới. Tuy nhiên, tại ấn Độ chính phủ yêu cầu phải đấu thầu những lượng lớn urê chỉ trong một vài lần đấu thầu trong năm. Quy trình đấu thầu như vậy khiến cho Ấn Độ trở thành quốc gia có động lực ảnh hưởng lớn đối với giá phân bón quốc tế. Khi Ấn Độ mua phân bón, giá mặt hàng này trên thế giới có xu hướng tăng cao, nhưng giá lại giảm nhanh khi ấn Độ không mua. Trên thực tế, tháng 11/2017 Ấn Độ đã hủy bỏ một đợt đấu thầu, khiến cho giá urê toàn cầu tụt dốc hơn 80 USD/tấn trong thời gian ngắn.

Khi Ban Giám đốc Công ty CF Industries thăm ấn Độ vào tháng 11/2017, họ hy vọng chính phủ ấn Độ sẽ từ bỏ việc can thiệp vào quá trình đấu thầu urê, để cho các công ty tư nhân tự thực hiện và qua đó loại bỏ tác động quá lớn của nước này đối với giá urê toàn cầu. Nhưng trước khi chính phủ tại New Dehli chấp thuận những đề nghị tương tự, các nhà sản xuất và kinh doanh phân bón trên thị trường sẽ phải tiếp tục theo dõi nhu cầu nhập khẩu urê của ấn Độ để dự báo xu hướng giá sắp tới.

Bắc Mỹ

Những phát triển trên thị trường Bắc Mỹ không thể được xem nhẹ. Trong hầu hết năm 2017, giá phân đạm ở khu vực này thuộc vào một trong những mức giá thấp nhất trên thế giới, dưới mức trung bình quốc tế. Nói một cách khác, các nhà sản xuất trên thế giới có thể bán urê với giá cao hơn ở những khu vực khác.

Kết quả là việc bán phân đạm vào Bắc Mỹ đã trở thành không có hiệu quả kinh tế đối với hầu như toàn bộ năm 2017. Trên thực tế, lượng nhập khẩu urê và UAN vào Bắc Mỹ đã giảm đáng kể.

Nhưng trong thời gian giá phân đạm tại Bắc Mỹ cao hơn mức trung bình quốc tế, các nhà nhập khẩu tại đây đã mua nhiều sản phẩm hơn mức cần thiết. Vì vậy, khi giá giảm mạnh nhiều nhà kinh doanh và nhập khẩu đã thua lỗ nặng.

Các nhà nhập khẩu, nhà sản xuất và bán lẻ sẽ tìm ra sự cân bằng giữa những diễn biến cực trị nói trên như thế nào, điều đó sẽ đóng vai trò lớn đối với giá amoniăc, urê và UAN.

Bản chất khó lường của những yếu tố tác động đến xu hướng cũng như sự dao động của giá khiến cho thị trường phân đạm trở thành một trong những thách thức lớn nhất trong thời gian qua đối với các bên tham gia thị trường.

Không có gì đáng ngạc nhiên khi các công ty kinh doanh phân bón tại Bắc Mỹ trở nên thận trọng hơn trong những năm gần đây. Trong bối cảnh đó, các nhà sản xuất sẽ phải linh hoạt hơn, cung ứng những lượng hàng thích hợp vào đúng thời điểm ở khu vực thích hợp. Để làm được như vậy, các nhà sản xuất cần áp dụng các phương án phối trộn sản phẩm khác nhau, áp dụng các phương thức vận chuyển, lưu trữ và bán hàng linh hoạt.

Theo thời gian, những dao động, diễn biến khó lường sẽ dần trở thành quy luật bình thường mới trên thị trường.

TN

Tổng hợp 4/2018