VINACHEM

Thuốc diệt cỏ glyphosate được nhà hóa học John E. Franz của Công ty Monsanto phát hiện vào năm 1970. Công ty Monsanto đã đưa sản phẩm này ra thị trường vào năm 1974 dưới tên thương mại Roundup.

Theo kết quả của những nghiên cứu mới đây về thuốc diệt cỏ, người nông dân trên toàn thế giới đã sử dụng hơn 9,4 triệu tấn glyphosate từ khi sản phẩm này được đưa ra thị trường. Điều đó cho thấy, glyphosate đã trở thành loại thuốc diệt cỏ được ưa chuộng nhất trong lịch sử. Đây cũng là một trong những loại thuốc diệt cỏ được nghiên cứu và khảo sát kỹ lưỡng nhất.

Nhưng vào năm 2015, Tổ chức nghiên cứu ung thư quốc tế IARC (thuộc WHO) đã công bố báo cáo cho thấy glyphosate có khả năng gây ung thư ở con người. Ngay lập tức, những người chống đối glyphosate đã nắm lấy tin tức này để ủng hộ cho các lập luận của mình.

Từ đó đến nay, đã có hàng nghìn đơn kiện chống lại glyphosate gửi đến các tòa án, khẳng định việc sử dụng glyphosate đã gây ung thư cho người đưa đơn kiện. Một số đơn kiện đã được quyết định theo hướng bất lợi cho Công ty Bayer - nhà sản xuất glyphosate.

Trong khi đó tại châu Mỹ La tinh, trong suốt cả năm 2018 những người chống glyphosate ở Achentina và Braxin đã kêu gọi cấm sử dụng sản phẩm này. Tháng 8/2018, một tòa án liên bang tại Braxin đã ra lệnh ngừng bán các sản phẩm chứa glyphosate cho đến khi có kết quả đánh giá lại độc tính của nó. Một tháng sau, một tòa phúc thẩm cấp cao hơn đã hủy bỏ lệnh cấm, cho rằng không có gì biện minh cho quyết định ngừng bán sản phẩm như vậy.

Trong cùng thời gian, khi các cuộc thảo luận về glyphosate gây xôn xao xã hội tại Nam Mỹ, các sự kiện liên quan đến triển vọng tương lai của glyphosate đã có bước ngoặt đáng chú ý tại Mỹ. Mùa hè 2018, một hội thẩm đoàn tại một tòa án ở California đã đưa ra quyết định chống lại thuốc diệt cỏ này và nhà sản xuất của nó là Công ty Monsanto (nay thuộc sở hữu của Công ty Bayer). Trong đơn kiện, nguyên đơn cho rằng việc sử dụng glyphosate đã khiến ông ta mắc phải bệnh ung thư máu. Hội thẩm đoàn đã quyết định có lợi cho nguyên đơn và buộc Công ty Bayer phải bồi thường 78 triệu USD. Công ty Bayer đã kháng cáo chống lại quyết định của tòa án. Do sự kháng cáo này, hiện đang có vài nghìn đơn kiện tương tự đang chờ xét xử tại Mỹ.

Nhưng những người chống đối glyphosate tuyên bố rằng đó mới chỉ là mở đầu cho sự kết thúc của glyphosate, họ cho rằng loại thuốc diệt cỏ này sẽ bị cấm lưu hành. ở một số quốc gia như Việt Nam, các cơ quan chính phủ đã cấm nhập khẩu và tìm cách loại bỏ glyphosate ra khỏi thị trường. Hiện nay hơn 40 nước trên thế giới đã có động thái từ cấm đến hạn chế sử dụng glyphosate.

Glyphosate sẽ quay trở lại?

Nhưng glyphosate sẽ không sớm biến mất hoàn toàn trên thị trường. Bất chấp kết quả nghiên cứu của IARC, phần lớn các cơ quan chính phủ ở các nước trên thế giới vẫn tin vào sự an toàn của glyphosate.

Tháng 11/2015, Cơ quan an toàn thực phẩm châu Âu (EFSA) đã công bố một đánh giá khoa học toàn diện, kết luận rằng glyphosate ít có khả năng tạo ra rủi ro về ung thư đối với con người.

Theo một nhà quản lý tại Văn phòng an toàn hóa chất và chống ô nhiễm thuộc Cục Bảo vệ môi trường Mỹ (EPA), hiện chưa có bằng chứng cho thấy glyphosate gây ra ung thư, IARC là cơ quan duy nhất trên toàn cầu khẳng định có mối liên hệ giữa glyphosate và ung thư.

Chỉ 2 năm sau khi có báo cáo của IARC, năm 2017 glyphosate đã được đưa ra xem xét để sử dụng lại tại Liên minh Châu Âu (EU). Sau nhiều tháng tranh luận giữa các nước thành viên, 28 quốc gia EU đã đạt được hiệp định về việc tái chấp thuận sử dụng glyphosate trong thời gian 5 năm, với 18 quốc gia bỏ phiếu ủng hộ. Tuy nhiên, Pháp (một trong những nước bỏ phiếu chống sử dụng glyphosate) đã tuyên bố sẽ thực hiện tất cả các biện pháp cần thiết để cấm glyphosate ngay sau khi có sản phẩm thay thế.

Những người ủng hộ glyphosate cho rằng, cuộc chiến xoay quanh glyphosate hiện nay đang mang sắc thái chính trị. Glyphosate không chỉ là biểu tượng của Công ty Monsanto mà còn là biểu tượng của nông nghiệp hiện đại. Glyphosate đã trở thành công cụ để khêu gợi lại những lo ngại về thực phẩm biến đổi gen, đặc biệt là ở châu Âu.

Một số chuyên gia trong lĩnh vực bảo vệ thực vật cho rằng, nếu glyphosate không được bênh vực để tiếp tục sử dụng trong nông nghiệp, người nông dân sẽ thua cuộc trong cuộc chiến chống lại nhiều, rất nhiều loài cỏ dại.

Vấn đề quan trọng đối với tính an toàn của glyphosate là người nông dân phải được tư vấn kỹ trước khi sử dụng và không sử dụng theo thói quen trước khi thu hoạch.

LH

Theo Chemistry & Industry, 1/2019