VINACHEM

Theo một báo cáo của Chương trình môi trường Liên hợp quốc và Tổ chức Khí tượng quốc tế, tầng ôzon bảo vệ cuộc sống trên Trái Đất trước những tia cực tím có hại đang có những dấu hiệu hồi phục đầy hứa hẹn. Tuy mức độ suy yếu của tầng ôzon vẫn còn cao, nhưng tốc độ suy yếu đã không tăng lên trong thập niên qua và ở một số nơi đã có những dấu hiệu là tầng ôzon đang dày lên.

Năm 1987, Hiệp ước quốc tế Montreal đã được thiết lập để chấm dứt dần hoặc cấm sử dụng các hóa chất gây hại cho tầng ôzon, kể cả các chất CFC mà một thời được sử dụng nhiều trong tủ lạnh cũng như các lọ thuốc xịt khử mùi. Nay một báo cáo mới nhất do gần 300 nhà khoa học soạn thảo như một phần trong yêu cầu của Hiệp ước Montreal cho thấy tầng ôzon đang trong quá trình hồi phục nhờ việc cấm sử dụng các thủ phạm hóa chất đó.

Các chất CFC và các hợp chất tương tự phá hủy tầng ôzon vì khi lên đến tầng bình lưu chúng bị các tia cực tím phân hủy và giải phóng các nguyên tử clo hoặc brôm - những tác nhân phản ứng mạnh này sẽ phản ứng với ôzon. Cuối cùng, quá trình này tạo ra oxy trong khi giải phóng clo và brôm để lại tiếp tục phản ứng với ôzon, do đó càng phân hủy nhiều ôzon hơn.

Hiệp ước Montreal đã rất thành công trong việc hạn chế các thiệt hại đối với tầng ôzon ở d¬ới tầng bình lưu. Nếu việc sản xuất các chất CFC không bị ngăn chặn, tầng ôzon ngày nay sẽ mỏng hơn nhiều và sẽ mang lại những hậu quả khủng khiếp, ví dụ hàng triệu trường hợp ung thư da.

Hơn nữa, Hiệp ước Montreal đã trở thành hiệp ước quốc tế về khí hậu toàn cầu với kết quả thành công nhất từ trước cho đến nay. CFC đã được chứng tỏ là các khí gây hiệu ứng nhà kính mạnh và tồn tại dai dẳng, vì vậy việc kiềm chế phát thải của chúng trong thế kỷ trước có nghĩa là chúng ta có thể tránh được việc khí hậu sẽ nóng lên hơn nữa vào thế kỷ 21.

Các nhà khoa học cho rằng báo cáo nói trên là một tin rất đáng mừng. Mặc dù tầng ôzon vẫn còn rất lâu mới có thể hồi phục và chúng ta cần phải theo dõi sát sao phát thải những chất phá hủy tầng ôzon cũng như trạng thái của tầng ôzon, tuy nhiên Hiệp ước Montreal là một thành công lớn đối với khoa học, hợp tác toàn cầu và chính sách môi trường.

Sự hồi phục hoàn toàn của tầng ôzon có thể sẽ là một quá trình chậm chạp. Tuy lượng sử dụng các chất có tiềm năng lớn nhất đối với việc phá hủy tầng ôzon đã được hạn chế nhiều và phát thải của chúng đã giảm đi đáng kể, nhưng phần lớn các chất này là những chất rất trơ nên sẽ phải mất nhiều năm, thậm chí nhiều thế kỷ, để cho chúng có thể bị loại bỏ hoàn toàn ra khỏi khí quyển.

Hiện tại vẫn còn tồn tại một số nguyên nhân đáng lo ngại đối với tầng ôzon. Một số khí được kiểm soát theo Hiệp ước Montreal vẫn bị phát thải vào khí quyển, kể cả những chất như cacbon tetraclorua - có khả năng do sản xuất và sử dụng bất hợp pháp. Các hợp chất khác, nh¬ nitơ oxit với tiềm năng gây hiệu ứng nhà kính, cũng đang phá hủy tầng ôzon nhưng lại không được kiểm soát theo Hiệp ước Montreal. Trong một nghiên cứu mới đây, các nhà khoa học tại Đại học Tổng hợp East Anglia, Anh, đã phát hiện 4 hóa chất mới trong khí quyển, có khả năng phá hủy tầng ôzon. Hàm lượng của 2 hóa chất trong số này vẫn tiếp tục tăng.

Các nhà khoa học cho rằng, rất có thể tầng ôzon sẽ được khôi phục hoàn toàn trước khi kết thúc thế kỷ 21, nhưng chúng ta phải tiếp tục duy trì những hoạt động bảo vệ tầng ôzon như hiện nay. Điều đáng mừng là tuy tình trạng bị phá hủy của tầng ôzon vẫn còn ở mức cao, nhưng nó đã không xấu thêm đi trong một thập niên qua.

HS, theo ChemistryWorld 9-2014