VINACHEM

Ngày 7/6/2018, Tập đoàn Dược phẩm và hóa chất Bayer (Đức) cùng với Công ty Công nghệ sinh học nông nghiệp và nông nghiệp Monsanto (Mỹ) đã ký kết thương vụ sáp nhập trị giá 63 tỷ USD.

Sau khi sát nhập, Công ty mới sẽ mang tên là Bayer và trở thành nhà phân phối hạt giống cũng như các sản phẩm nông hóa lớn nhất thế giới. Doanh số kết hợp năm 2017 của Công ty đạt giá trị 23 tỷ USD, cao hơn hẳn một số công ty tương tự trong ngành, ví dụ Công ty ChemChina-Syngenta đạt doanh thu 16,5 tỷ USD, Công ty Corteva (bộ phận nông hóa mới thành lập của Tập đoàn DowDupont) đạt 14,9 tỷ USD, còn Công ty BASF đạt 9,2 tỷ USD.

Đổi mới từ cách đặt tên

Khác với những thương vụ sát nhập lớn khác, ví dụ như giữa Dow Chemical và Dupont (tạo thành Công ty DowDupont), lần này cái tên Monsanto bị loại ra khỏi thương hiệu của Công ty mới. Một viên chức cấp cao của Công ty thừa nhận lý do của quyết định này là vì thương hiệu Monsanto không được ưa thích tại Mỹ và trên thế giới.

Trên thực tế, trong một thập kỷ qua Tập đoàn Monsanto vốn nổi tiếng trong ngành phân bón, hóa học và thực phẩm biến đổi gen đã trở thành mục tiêu công kích của nhiều tổ chức. Trên các trang mạng xã hội hiện nay, thương hiệu Monsanto thường bị gắn kèm với từ “quỷ dữ” nhằm thể hiện sự bất bình của cộng đồng mạng đối với Công ty. Trong bảng xếp hạng các doanh nghiệp bị ghét nhất thế giới, Monsanto thường tranh giành vị trí số 1.

Từ khi thành lập vào năm 1901 Monsanto đã vấp phải những chỉ trích dữ dội khi sản xuất nhiều loại sản phẩm gây hại cho môi trường cũng như người tiêu dùng, cụ thể là chất độc màu da cam (dioxin), hóc môn tăng sữa cho bò, chất làm ngọt nhân tạo có khả năng gây ung thư Aspartame (E951)... Trong chiến tranh Việt Nam, quân đội Mỹ đã rải hơn 19 triệu gallon chất diệt cỏ dioxin. Những nghiên cứu mới nhất cho thấy dioxin có thể gây ra dị tật đầu nhỏ ở trẻ sơ sinh và di truyền cho các thế hệ sau.

Từ năm 1996, Monsanto đã trở thành hình ảnh xấu xí tiêu biểu cho thương hiệu sản phẩm biến đổi gen của mình tại châu Âu, khi nước Anh rúng động với dịch bệnh bò điên và dư luận châu Âu khi đó nghi ngờ chính các hạt đậu tương biến đổi gen cho bò ăn là nguyên nhân chính gây ra loại dịch bệnh này.

Những lo ngại về độc quyền

Trước khi hợp đồng sát nhập giữa Bayer và Monsanto được ký kết, Cơ quan chống độc quyền của Mỹ đã quyết định chấp thuận thương vụ sát nhập với điều kiện Bayer phải bán một phần tài sản trị giá 9 tỷ USD cho một công ty hóa chất khác là BASF của Đức. Quyết định này đã loại bỏ cản trở lớn nhất cuối cùng về mặt pháp lý sau gần 2 năm chờ đợi, mở đường cho việc tạo ra một công ty hạt giống và nông hóa lớn nhất thế giới

Theo thông báo của chính phủ Mỹ, đây là giá trị tài sản lớn nhất từ trước đến nay mà một công ty phải bán để được phép thực hiện sáp nhập.

Bộ Thương mại Mỹ đã quy định rõ là Bayer phải từ bỏ những bộ phận của mình hiện đang cạnh tranh với Monsanto, kể cả các bộ phận chuyên về hạt giống bông, hạt cải dầu, đậu nành và rau xanh và bộ phận thuốc diệt cỏ Liberty (hiện đang cạnh tranh với sản phẩm thuốc diệt cỏ Roundup hàng đầu của Monsanto). Hơn nữa, Bayer phải bán đi một số quyền sở hữu trí tuệ và các kết quả nghiên cứu, kể cả các dự án nghiên cứu và triển khai, cũng như bộ phận “Nông nghiệp kỹ thuật số” hiện đang tập trung vào công nghệ cảm biến, phân tích thông minh và các hệ thống phun thuốc chọn lọc.

Theo một đại diện của Bộ Thương mại Mỹ, đây là giải pháp cơ cấu toàn diện nhằm giải quyết những lo ngại về độc quyền cạnh tranh theo chiều ngang và chiều dọc, duy trì năng lực cạnh tranh đối với các sản phẩm quan trọng trên thị trường nông nghiệp, qua đó bảo vệ người nông dân và người tiêu dùng Mỹ.

Bộ Thương mại Mỹ lập luận rằng, nếu Bayer không bán bớt các bộ phận và tài sản như trên thì thương vụ sát nhập sẽ dẫn đến việc tăng giá và ít lựa chọn hơn đối với hạt giống cũng như các sản phẩm bảo vệ cây trồng. Cơ quan này cũng lo ngại là nếu không áp dụng những biện pháp như trên thì những đổi mới công nghệ trong lĩnh vực nông nghiệp sẽ giảm mạnh.

Mặc dù những biện pháp nói trên của Bộ Thương mại Mỹ, Hội liên hiệp Nông dân quốc gia Mỹ cho rằng vụ sát nhập giữa Bayer và Monsanto là đỉnh điểm gây lo ngại trong số các đợt sát nhập giữa một số ít công ty đang kiểm soát thị trường nông hóa Mỹ và toàn cầu. Tổ chức này ám chỉ hai vụ sát nhập lớn khác đã diễn ra trong năm 2017, đó là vụ sát nhập giữa hai công ty hóa chất khổng lồ Dow Chemical và DuPont của Mỹ vào tháng 9/2017 để tạo thành Công ty DowDupont, và vụ Công ty quốc gia ChemChina của Trung Quốc mua lại Công ty hạt giống và nông hóa Syngenta Thụy Sĩ vào tháng 6/2017.

Theo Hội liên hiệp Nông dân quốc gia Mỹ, hiện nay chỉ còn 3 công ty lớn đang kiểm soát thị trường cung cấp hạt giống và hóa chất nông nghiệp, vì vậy sẽ làm tăng chi phí của người nông dân và hạn chế khả năng đổi mới cũng như lựa chọn sản phẩm.

Phản hồi quan điểm của Hội liên hiệp Nông dân quốc gia Mỹ, một chuyên gia về cạnh tranh tại Đại học Tổng hợp Wisconsin (Madison, Mỹ) cho rằng Bộ Thương mại Mỹ chưa giải quyết được những lo ngại về cạnh tranh trong thương vụ nói trên mà chỉ hy vọng sẽ giải quyết được. Ông dự báo sẽ có những quan hệ trao đổi bí quyết công nghệ quy mô lớn giữa BASF và Công ty Bayer mới. Vụ sát nhập đã khiến cho số lượng các công ty có uy tín trong lĩnh vực hạt giống và nông hóa giảm đi rõ rệt.

HS

Theo ChemistryWorld, 6/2018